Auteursarchief: Oostkrant

Struikelstenen fam Hes

Een druilige, herfstige vrijdagochtend, in tijden van oorlog: tegen dat sombere decor leggen nazaten van de familie Hes twee struikelstenen in de stoep van de Paulus Potterstraat voor Bernard Hes (1896-1944) en Sonja Hes (1928-1944). Kleindochter Ada Amit vertelt in haar toespraak het overlevingsverhaal van haar familie. Overigens in bijzijn van slechts een deel van haar familie, omdat het vliegverkeer vanuit Israël stil ligt vanwege de opgelaaide strijd in het Midden-Ooste.

Gebons op de deur
Marskramer (handelaar in textiel) Bernard Hes woont met zijn vrouw Selma en jonge dochters Sophie en Sonja in het hoekhuis aan de Paulus Potterstraat. Tot op een avond in augustus 1942 hard gebons: aan de deur staan twee man politie en verklikker Wim Kamp (later veroordeeld). Bernard, toen 46 jaar oud, wordt direct meegenomen en via Westerbork naar Auschwitz gedeporteerd. Selma heeft hem na die avond niet meer gezien of gehoord.

Gevlucht naar het Diak
Met hulp van haar buurvrouw mevr. van der Linden vindt Selma, die lijdt aan tbc, na een paar bange dagen opvang in het Diakonessenhuis. Haar oudste dochter Sophie vindt een toevluchtsoord bij de familie Beer in Arnhem. Jongste dochter Sonja wordt via-via naar een boerderij op de Veluwe gebracht. Maar als mevr. van der Linden haar daar een tijd later opzoekt en een ondervoed, ernstig ziek meisje aantreft, neemt ze Sonja terug mee naar Utrecht en brengt haar naar hetzelfde ziekenhuis als waar haar moeder schuilt. Sonja bezwijkt daar uiteindelijk op 11 mei 1944, 15 jaar oud. Haar zus kan alleen nog afscheid van haar nemen door zich als oude vrouw te verkleden, met dank aan haar oude buurvrouw. Moeder Selma was eerder om veiligheidsredenen verhuist naar het St Antonius Gasthuis aan de Prins Hendriklaan. Zij overleeft de oorlog, evenals haar oudste dochter Sophie. Die trouwt en emigreert naar Israël.

Overlevingsverhaal
Sophie’s dochter Ada Amit legt vandaag de twee struikelstenen met haar kleinkinderen en spreekt haar dank uit naar iedereen die ze heeft mogen ontmoeten tijdens haar reis om dit overlevingsverhaal hier in Oost te kunnen vertellen. Haar kleinkinderen vertelt ze dat er in de oorlog tussen alle angst en kwaad ook goede, moedige mensen waren, die hielpen terwijl ze hun eigen leven riskeerden.

Lees hier Ada’s toespraak.
Meer info over struikelstenen in Oost.

Zwerfafval in Rijnsweerd

23 bierblikjes, 13 flesjes, vijf sigarettenpakjes, twee jasbeschermers, een halve fietsstandaard en twee boodschappentassen vol met plastic wikkels, doppen, snoepzakjes en papieren zakdoekjes … de opbrengst van een uurtje zwerfafval prikken in Rijnsweerd.

Koeien dood door zwerfafval
Jan Jaap Harts woont sinds de jaren 80 in Rijnsweerd en werkte jarenlang als docent geografie op de Uithof. Sinds zijn pensionering in 2012 maakt hij elke ochtend met fiets aan de hand en twee afvalknijpers een rondje door de buurt om zwerfafval op te ruimen. “Het houdt me in beweging, het is mijn vaste start van de dag. De directe aanleiding voor deze hobby is een artikel waarin ik las dat er jaarlijks drie duizend koeien sterven door vervuild hooi. Dat komt door het maaien van bermgras waarin ook het zwerfplastic tot kleine, scherpe stukjes wordt vermalen. Daarnaast geeft het voldoening als bermen en groenstroken er wat schoner uitzien. Minder plastic is ook beter voor de bodem.”

Kapers op de kust
“Sinds december 2020 hou ik de dagelijkse opbrengst bij, gewoon uit interesse. In het overzicht zag ik tijdens coronatijd een piek in mondkapjes. Sinds de introductie van statiegeld loopt de vangst van blik en plastic verpakkingen wel terug, er zijn andere ‘kapers’ op de kust. Verder vind ik op een aantal achteraf gelegen parkeerplekken vooral drugsafval, denk aan ampullen en ballonnen. Blik en flesjes lever ik in bij de supermarkt, restafval gaat de container in. Tip voor wie ook zwerfafval wil opruimen: sinds kort heb ik een tweede afvalknijper, gratis gekregen bij het wijkbureau op de F.C. Donderstraat.”

Oogst sinds december 2020:
Blik en plastic fles: 18.874 stuks (gem. 34 per ronde)
Glazen (bier)flesjes: 1.270 stuks (gem. 2 per ronde)
Mondkapjes: 2.650 stuks (gem. 5 per ronde)
Drugs/lachgas: 1.876 stuks (gem. 3 per ronde)
Plastic wikkels, karton, papier, dopjes, zakdoekjes, fietshoesjes, tasjes etc gemiddeld een tas vol per ronde.

Verpakkingsvrije winkel

Vijf jonge ondernemers waren wekenlang druk aan het klussen in het winkelpand Burg. Reigerstraat 24A. Zo schilderde Jiske het nieuwe logo op de muur en maakte Daan de tientallen dispensers en schepbakken schoon. Zelfs ouders en vrienden hielpen mee om alles op tijd klaar te hebben. En dat lukte: op zaterdag 14 oktober opende wethouder Susanne Schilderman de eerste verpakkingsvrije winkel van Oost: PUUR&LOOS.

Biologische levensmiddelen
Op de winkelpui staat de verpakkingsvrije biokruidenier. Een korte en krachtige samenvatting van wat de ondernemers willen: gezonde, biologische levensmiddelen verkopen die je als klant zelf mag (in)pakken. Kruiden, noten, pasta, rijst, muesli, soep, peulvruchten, thee, koffie, gedroogd fruit en chocola, maar ook brood van de lokale bakkerij Lavett en verse olijfolie en siropen op de tap. Uit de koeling kun je vleesvervangers en sojayoghurt pakken. Je moet zelf potjes, flesjes en zakjes meenemen, hoewel je die ook in de winkel kunt kopen. Uiteindelijk reken je na afwegen bij de kassa af. Winkelen zonder plastic.

Plasticvrij shoppen
Van de groep ondernemers staat Daan straks vast achter de toonbank en helpen de andere vier om toerbeurt mee. Deze werkverdeling heeft volgens hem een goede reden: “Myrthe heeft al op de markt een vaste kraam genaamd Een Pure Nootzaak waar bezoekers biologische, droge kruidenierswaren zonder verpakking kunnen kopen. En Saskia en Laurens hebben samen met Jiske de bakfiets annex mobiele notenbar LOOS waarmee ze vaste routes door de stad rijden, ook verpakkingsvrij. Deze goedlopende concepten blijven gewoon bestaan. We hebben de handen ineen geslagen, omdat we in deze winkel onze filosofie van plasticvrij shoppen samen verder willen ontwikkelen.”

Afgemeten hoeveelheden
In 2015 opende een verpakkingsvrije winkel op de Twijnstraat, die weer snel de deuren sloot. Een slecht voorteken? “Die pioniers waren hun tijd ver vooruit, tegenwoordig is plastic een veel groter issue. En we hebben al een trouwe klantenbasis vanuit Een Pure Nootzaak en LOOS, dat is een warme start. Daarbij komt dat onze crowdfundingsactie voor deze winkel ook nieuwe klanten heeft opgeleverd. Onze focus is biologische etenswaren, een markt die de laatste jaren gegroeid is. In deze categorie zijn we concurrerend, omdat we alles in bulk inkopen en via de dispensers en schepbakken los verkopen. En veel van onze klanten zeggen: ik ben hier goedkoper uit, want ik kan precies de hoeveelheden afwegen die ik nodig heb. Daarom zijn we vol vertrouwen.”

Wie wil weten wat PUUR&LOOS te bieden heeft, is welkom op de openingsdag, zaterdag 14 oktober vanaf 11:00 uur.

Tramlijn 2 naar Oudwijk

Eind 19de eeuw breidde de stad uit buiten de singels. Toenmalig Burgemeester Reiger wilde nieuwe woonbuurten als Oudwijk verbinden met de oude binnenstad, liefst met een elektrische tram, die sneller, schoner en stipter was dan de paardentram.

Op 15 juni 1907 vertrok tramlijn 2 vanaf het stationsplein met bestemming Oudwijk. Via de singel, Maliebaan, Baanstraat (in 1911 hernoemd tot Burgemeester Reigerstraat) en vervolgens linksaf de huidige Van Limburg Stirumstraat in, bereikte de tram het keerpunt Museumbrug. Een enkeltje kostte 5 cent, in de avond gold dubbel tarief. Diezelfde dag vertrok ook lijn 3 die vanaf het stationsplein de noordelijke route nam via Weerdsingel en Wittevrouwensingel naar de Maliebaan en dan in het spoor van lijn 2 naar keerpunt Museumbrug. Beide lijnen versmolten na een jaar tot de nieuwe ringlijn 2 waarmee je voortaan een heel rondje binnenstad-Oost-NoordOost kon maken.

Populair gezinsuitje
Toen de Burgemeester Reigerstraat werd doorgetrokken richting het Wilhelminapark, kon het trambedrijf in 1915 ook de snelgroeiende Schildersbuurt erachter aandoen. De tram reed voortaan via de Koningslaan rechtsom het Wilhelminapark (halte Emmakliniek), en vervolgens over de Colignybrug, Rembrandtkade, (vanaf 1924 rechtgetrokken via Hobbemastraat en Jan van Scorelstraat), Prins Hendriklaan (halte Antonius Gasthuis), Stadhouderslaan, langs het Rosarium richting Museumbrug. Door deze extra slinger rond het park groeide lijn 2 uit tot een populair gezinsuitje. In de weekenden puilden de rijtuigen uit, mede vanwege de publiekstrekker Rosarium (geopend in 1913) die op de route lag. Kassa voor het trambedrijf!

Laatste ronde
Met de opkomst van de lijnbussen in de jaren twintig braken de magere jaren aan voor de tram. Zelfs een aftakking van de in 1930 gewijzigde route van stadslijn 3 via Nachtegaalstraat, Reigerstraat, Wilhelminapark en de Adriaen van Ostadelaan naar het nieuwe Diakonessenhuis, en in 1936 nog verlengd tot stadion Galgenwaard mocht niet baten: op 30 september 1938 vertrok de laatste tram naar Oost.

[i] Bron: De tram in Utrecht, Dr. A. van Hulzen (uitgeverij Matrijs)

Tramlijn 2 reed in de jaren 30 door de Stadhouderslaan – Het Utrechts Archief
Oud muuranker van de bovenleidingdrager (Wilhelminapark), een relikwie van de oude tramlijn

De Smaak van Oktober

In de etalage van Ooit & Nooit staan vier gedichten. Niet voor de verkoop, maar om even bij stil te staan. Ze zijn van de hand van Tara van Utrecht, die samenwerking zocht met de eigenaresse van de winkel, Hanneke van Kuik. Het resultaat is een kleurrijke expositie met de titel ‘De Smaak van Oktober’.

Contact met de buurt
De tweedehands kledingwinkel in de Wagenstraat (achter Broodnodig) bestaat in haar huidige vorm drie jaar. Hanneke neemt ooit of nooit gedragen kwaliteitskleding in (“geen H&M”) en hangt het in de rekken voor wie een goede, tweedehands outfit zoekt. “Via mijn etalage leg ik contact met de buurt, daarom besteed ik daar veel aandacht aan. De gedichten van Tara passen mooi in de herfstsfeer, een jaargetijde waar we allebei iets mee hebben. Zo leuk als een voorbijganger even stopt en in de etalage tuurt. Het levert spontane gesprekjes op, in of buiten de winkel, en dat vind ik zeer waardevol, zeker in deze tijd.”

Herfstkleuren
Ook voor Tara is de etalage een bron van inspiratie. “Hanneke bleek net als ik geraakt te worden door de kleuren van oktober, vooral de waaier aan bruin- en oranjetinten. We hebben de kleding, gedichten en enkele van mijn houtsculpturen bij elkaar gezocht om deze bijzondere sfeer te maken. Ik hoop dat voorbijgangers en klanten dat herfstgevoel met ons delen. Ik kreeg al fijne reacties op de gedichten en daar ben ik best trots op. Eerder dit jaar had ik een expositie in de bibliotheek (‘Ode aan een Stad’), met veel bezoekers, maar hier in de Wagenstraat wordt mijn kunst écht gezien. Het is persoonlijker, en dat past ook beter bij me.”

De Smaak van Oktober is te zien tot 7 november in de etalage van Wagenstraat 28.

Hanneke en Tara voor de etalage met de expositie ‘De Smaak van Oktober’ – foto: Arnoud Wolff

Tweede leven Rode Beuk

Op 11 februari 2020 werd de doodzieke bruine beuk (bijnaam: de Rode Beuk) gekapt. De monumentale boom die 177 jaar fier tussen de Emmalaan en het Wilhelminapark stond, was uitgegroeid tot dé boom van Oost. Een jonger exemplaar heeft het gat inmiddels gevuld. Houtbewerker De Tafelboom nam de oude beuk onder haar hoede: de boom werd in dikke plakken gezaagd en toen ruim twee jaar te drogen gelegd. Nu, in het jubileumjaar van het Wilhelminapark, vindt de boom haar weg terug naar de buurt: het blad van de nieuwe stamtafel in Podium Oost (4 bij 1 meter) is gemaakt van hout van de bruine beuk. En dat voelt voor de vaste bezoekers van het onlangs geheel opgeknapte buurtcentrum nóg meer als thuiskomen.

De bruine beuk (bijnaam: Rode Beuk) in volle glorie
Twee jaar lang in 8cm dikke plakken drogen achter restaurant LE:EN op Rotsoord – foto: Arnoud Wolff

De Villa bestaat 50 jaar

Ouders die zélf een kinderopvang runnen? Op zeven crèches in Nederland, waarvan 5 in Utrecht, kan dat. De oudste is De Villa aan de Mgr. van de Weteringstraat, en die bestaat dit jaar een halve eeuw. Dat mag gevierd worden! Op zaterdag 7 oktober kunnen alle ouders en kinderen die sinds de oprichting hebben meegedraaid elkaar weer ontmoeten op de reünie. En ouders die willen weten hoe zo’n ouderparticipatie crèche werkt, zijn zaterdag welkom op de Open Dag.

Veel buiten spelen
De Villa vangt kinderen op in de leeftijd 1- 4 jaar. Op dit moment doen twintig gezinnen mee. Er zijn geen betaalde krachten, ouders passen zelf bij toerbeurt op. Lisa draait nu twee jaar mee: “Deze opvang is kleinschalig en heeft een ruim pand met grote tuin. Ouders bepalen zelf de dag- en weekindeling. Zo kiezen we er voor dat de kinderen veel buiten spelen. Bij een grote keten is de invloed van ouders beperkt. En ik vind het fijn om van nabij te zien hoe mijn kinderen samenspelen en zich ontwikkelen. Bovendien houden we de kosten beperkt door alles zelf te doen, wat overigens wel betekent dat je ook administratie, communicatie, bestuur etc zelf moet doen.”

Huiswerk voor ouders
De regelgeving voor kinderopvang is – zoals in zoveel branches – de laatste jaren strenger geworden, de administratie ingewikkelder, kunnen ‘amateurs’ dat behappen? Volgens ‘Papa Marnix’ redden ze zich prima. “We voldoen aan dezelfde regels qua hygiëne, GGD, EHBO, pedagogiek en veiligheid. Dat betekent wél huiswerk voor ouders, we moeten ons continu bijscholen en onderling goede afspraken maken. Maar we hebben alle taken goed verdeeld, de inspectie is dik tevreden. Natuurlijk is het makkelijker om je kind bij een opvang van een grote keten aan te melden, maar je geeft dan behalve de regeldruk óók je kind uit handen, en dat willen we niet. De sfeer hier is prettig, het is leuk om met de kinderen en hun ouders zo samen te werken op deze geweldige locatie. We nodigen jonge ouders van harte uit om langs te komen en te ervaren of deze vorm van kinderopvang hen aanspreekt.”

Lustrum 7 oktober
Open Dag: 13:00 – 16:00 uur
Reünie vanaf 16:00 uur
Adres: Mgr. v/d Weteringstraat 13
Meer info: www.kdodevilla.nl

Draaiouders Marnix en Lisa met enkele kinderen van de weekopvang – foto: Arnoud Wolff

Kunstroute door Oudwijk

Achter bijna 30 ramen in Oudwijk hangen in oktober kleurige kunstwerken die je via de Kunstroute kunt bekijken. Deze artistieke wandeling is samengesteld door Jepke Versnel, buurtgenoot en vrijwilliger bij Odensehuis Andante. Dit inloophuis, van oorsprong een Deens concept, vangt vier dagen in de week mensen op met beginnende dementie of geheugenklachten. Het zit op de eerste etage van het onlangs geheel opgeknapte Podium Oost. Odensehuis biedt veel creatieve activiteiten, bijvoorbeeld schilderen. Jepke heeft voor de Kunstroute een selectie gemaakt uit de prachtige creaties die bezoekers hier in de afgelopen jaren hebben gemaakt.

Dementie even vergeten
Jepke heeft zelf een creatieve achtergrond, maar wil niet alleen maar kunst maken. “Mensen vind ik net zo belangrijk. Als vrijwilliger bij Odensehuis kan ik beide passies combineren. Onze bezoekers vinden het heerlijk om creatief bezig te zijn, dan kunnen ze de zorgen over hun (beginnende) dementie even ‘vergeten’. Het leek met waardevol om iets met al die kunstwerken te doen, om het verhaal van onze bezoekers en dementie op een beeldende manier te verspreiden in de buurt. Dat is het doel van de Kunstroute.”

Bewoners enthousiast
Marianne Gloudi zet zich in voor stichting Alzheimer Nederland Gemeente Utrecht (ANGU), organisator van de Kunstroute. “In het kader van Dementievriendelijke Gemeente Utrecht organiseerden we vorig jaar de eerste Kunstroute, een groot succes! Het viel ons toen al op dat bewoners met groot enthousiasme hun voorramen aanboden om de kunstwerken te exposeren. Vaak wilden ze ook meer informatie, omdat bijna iedereen wel iemand kent in zijn omgeving met dementie. Opnieuw draagt Oost de Kunstroute een warm hart toe, zowel bewoners als winkeliers.”

Oudwijk een groot kunstwerk
Van de grote animo in de buurt en de ruime keuze uit mooie kunstwerken heeft Jepke dankbaar gebruik gemaakt om een aantrekkelijke en verrassende route uit te stippelen. “In bijna elke straat kun je deze maand iets moois ontdekken. Ik heb voor alle kunstwerken zo veel mogelijk een passend adres uitgezocht, zo is Oudwijk tijdelijk een groot kunstwerk geworden.”

De routebeschrijving met adressen en informatie kun je gratis afhalen bij Broodnodig, Podium Oost en wijnhandel Grapedistrict, of hier downloaden.

Over het Odensehuis Andante
Het Odensehuis Andante zit op de eerste etage van Podium Oost. Inloop is gratis, indicatie of diagnose is niet nodig: ook bij twijfel of eerste onrust ben je welkom. De vrijwilligers bieden een luisterend oor, organiseren activiteiten en hebben goede contacten met zorgaanbieders, mocht dat nodig zijn. Meer info vind je op www.inloophuisandante.nl

Jepke Versnel, samensteller van de Kunstroute in Oudwijk – foto: Arnoud Wolff

Avontuur in de Moestuin

Hij stapt uit de gele pipowagen, kijkt uit over de witte, besneeuwde wereld en daalt dan heel voorzichtig het trapje af … zo gaat de hoofdpersoon op avontuur in het fantasieboek De Moestuin. Schrijver Jules Groenendaal werkt al 20 jaar als vrijwilliger bij De Moestuin, de tuinderij annex zorgboerderij met groene winkel en biologische horeca aan de Laan van Maarschalkerweerd (naast Kampong). In het boek vertelt hij over het leven op de boerderij, waar in al die jaren honderden mensen zichzelf opnieuw hebben kunnen ontdekken. Brigida Almeida, van het vrolijke kaartenwinkeltje Brigida op de Jan van Scorelstraat, maakte de prachtige illustraties. In het boek noemt Jules haar liefkozend De Tekenares met wie de hoofdpersoon vele gesprekken voert.

Sociale oogst
Stichting De Moestuin is ruim 20 jaar geleden van start gegaan, een initiatief van Pieter Jagtman. Hij wilde biologisch tuinieren combineren met zorg. Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, psychische beperkingen of een burnout, kunnen door te werken op de tuin in alle rust weer opbloeien. Sociale oogst noemt hij dat. Jules, die vanwege een burnout moest stoppen als leraar aan de Sociale Academie, is vrijwilliger van het eerste uur. “We begonnen met één kas, een oude schuur en een schaftkeet. Nu werken hier bijna 100 mensen onder deskundige begeleiding van (zorg)professionals.”

De natuur eist veel
In het boek leert de hoofdpersoon de mogelijkheden en beperkingen van zijn lichaam kennen. Daarmee kan hij de fysieke wereld ervaren, een avontuur dat Jules op De Moestuin zelf heeft beleefd. “Ik had altijd veel kennis in mijn hoofd en doceerde dat graag. Hier leer je bijvoorbeeld dat het koud is als je in de vroege ochtend moet schoffelen. Of dat je armen zwaar worden als je groente en fruit wast. Op een tuin eist de natuur veel van je: rijpe tomaten moeten nu eenmaal geplukt worden, ook als je er geen zin in hebt. Allemaal realiteiten waar je niet omheen kunt.”

Weer tot leven komen
“Ook ontdekte ik hoe belangrijk het is om écht contact te maken met mensen als je iets voor elkaar wil krijgen. In deze groene omgeving kun je dat leren. Zo raak je tijdens het schoffelen van de tuinen of het wassen van de sla makkelijker in gesprek dan in de spreekkamer van een therapeut. Minder tijdsdruk, meer ruimte om ook níks te zeggen als iemand even geen ‘gedoe’ aan zijn hoofd wil. Want je blijft samen in alle stilte lekker doorwerken. Zo kom je hier in je eigen tempo – net als alle gewassen en bloemen – weer tot leven. Daarin schuilt, naast de fysieke realiteit, ook de poëzie van een tuin. Mij heeft het goed gedaan en met dit boek wil ik dat avontuur graag delen met lezers en bezoekers van De Moestuin.”

Het boek is vanaf zaterdag 30 september te koop bij Brigida en in de winkel van De Moestuin voor €17,50.

Jules Groenendaal, schrijver van het boek De Moestuin. Foto: Arnoud Wolff

Speurtocht in het park

Hoeveel bomen staan er in het Wilhelminapark? Hoe komt het 125 jaar oude park aan haar naam? Waarom is de Moerascipres zo slim? Welke boom is de dikste, welke de hoogste? En welke vogels wonen er in al die bomen? De vrijwilligers van Stichting Wilhelminapark hebben een speurtocht uitgezet: al wandelend kun je de antwoorden vinden! In het park staan dertien houten paaltjes met elk een nummer. Met het boekje ‘Speuren in het Wilhelminapark’ in de hand kun je bij elk nummer kleine onderzoekjes doen en spelenderwijs de antwoorden vinden. Geschikt voor kinderen vanaf 7 jaar.

Het speurboekje is te koop voor de vriendenprijs van €2,50 bij Olijfje (Jan van Scorelstraat 81) en Zilveren Hamer (Jan van Scorelstraat 144).

Juno en Noor speuren in het boekje naar leuke weetjes over het park – foto Arnoud Wolff

Rondje Oude Reuzen
De vrijwilligers hebben een paar jaar geleden een andere wandeling samengesteld met de naam Rondje Oude Reuzen. Die voert langs de oudste en meest indrukwekkende bomen in het park. Zoals de Witte Esdoorn, met een omtrek van 5,80 meter de dikste. En de Baakse Populier de hoogste én met 135 jaar ook een van de oudste. En ontmoet reuzen met prachtige namen als Colchische Esdoorn, Kaukasische Vleugelnoot en natuurlijk de Trompetboom (nr 17), de best klinkende.
Meer info en kaart: www.oostkrant.com/oudereuzen/

Een andere wandeling langs oude bomen in het park