Auteursarchief: Oostkrant

Weggooien? Nee, repareer!

Kapotte koffiemachines, stofzuigers, lampen, speelgoed, gereedschappen … de vrijwilligers van Repair Café gaan er vol overgave mee aan de slag. Sinds 2011 organiseren ze maandelijkse bijeenkomsten in De Wilg aan de Mecklenburglaan waar je defecte apparaten kunt brengen. Ze proberen die dan ter plekke te maken, wat in 75% van de gevallen lukt!

Waar zit de klik?
Roland: “Mensen gooien apparaten te snel weg. Vaak is slechts een los draadje, versleten rubbertje of viezigheid het probleem. De vaardigheid zit in het openmaken, zeker nu steeds meer apparaten niet met schroefjes maar met een plastic kliksysteem dicht gemaakt worden. Dan moet je weten waar je moet duwen of drukken. Gelukkig hoeven we niet zelf alles uit te vinden, want er zijn wereldwijd websites en groepen van reparateurs die kennis en gebruiksaanwijzingen delen. En we hebben het juiste gereedschap en reserveonderdelen. Daardoor kunnen we veel problemen fiksen.”

Erfstukken
“Weggooien is zo’n armoe. Juist de magie dat iets het weer doet na een beetje puzzelen en knutselen, dat is rijkdom. Tijdens een Repair Café bijeenkomst luiden we dan een klok, zodat iedereen weet: wéér iets gered van de vuilverbranding. Helemaal dankbaar is het herstellen van dierbare spullen, zoals erfstukken, oude klokken en lampen. En speelgoed van kinderen. De reacties die je dan krijgt zijn hartverwarmend. Voor mij is dit sociale aspect van Repair Café heel belangrijk.”

Repareren is een puzzel
Roland repareert vooral elektrische apparaten: “Ik vind het een heerlijke afwisseling met mijn dagelijkse werk achter de computer. Repareren is een puzzel die ik wil oplossen.” En dat blijkt in ongeveer driekwart van de gevallen te lukken. Vandaag repareerde hij een fietsendrager, een bloeddrukmeter, een dimmer en een klassieke jaren 60 lamp. Die krijgen weer een nieuw leven.

Lobby richting politiek
Wereldwijd zijn er al meer dan tweeduizend Repair Cafés. De locatie Utrecht-Oost bestaat al sinds 2011. Bestuurslid Saskia Bakker: “We houden secuur bij wat we hebben gerepareerd en ook wat niet lukte. Die informatie gebruiken we om politiek en fabrikanten ervan te overtuigen spullen zó te produceren dat ze te repareren zijn. Helaas gebeurt dat juist steeds minder, bijvoorbeeld door onderdelen van slechte kwaliteit, of omdat apparaten niet te openen zijn. Zo zonde, we willen dat graag verbeteren!”

Repair Café in De Wilg
Elke laatste zaterdag van de maand
Tijde: 13:30-16:00 uur
Locatie: De Wilg, Mecklenburglaan 3-5
Wie reserveert krijgt voorrang!
Meer info op repaircafé-oost

Repair Café in Podium Oost
Elke eerste woensdag van de maand
Open: 14:00 – 16:30 uur
Locatie: Oudwijkerdwarsstraat 148
Info: repaircafepodiumoost@proton.me

Roland Vossen aan het werk – *foto: Nelleke Poorthuis*

Elck Wat Wils

De Elck Wat Wils viert haar eeuwfeest. Al meer dan honderd jaar is de woningbouwvereniging rond de lange Jacob van Ruisdaelstraat in de Schildersbuurt zelfstandig, een knappe prestatie! Ondanks toenemende en vooral ingewikkelde regelgeving weten de bewoners – vooralsnog – uit de handen van de grote corporaties te blijven, iets wat de ‘buren’ WBV Utrecht (Hobbemastraat) en het Nieuwe Woonhuis (Rembrandtkade) niet lukte. Bij Elck Wat Wils zijn ze nog baas in eigen huis.

Betaalbaar wonen
’De moeielijkheden bleken vele en groote’, zo schreef voorzitter Boomsma van de jonge woningbouwvereniging Elck Wat Wils in het jaarverslag van 1920. Gedoe met grondaankoop, lastige onderhandeling met de gemeente en terugkrabbelende leden toen er startkapitaal gestort moest worden … de woningbouw rond de Jacob van Ruisdaelstraat kwam slechts met horten en stoten op gang. Maar uiteindelijk werd in 1924 het laatste woonblok opgeleverd, tot vreugde van de leden, allen middenstanders (leraren, ambtenaren, kantoorpersoneel, winkeliers), die na lang wachten een fatsoenlijke, betaalbare woning konden betrekken in de opkomende Schildersbuurt. Ze verkeerden in goed gezelschap, want in diezelfde tijd werden in de buurt nóg drie bouwverenigingen voor middenstanders opgericht: de B.A.N.S., WBV Utrecht en Het Nieuwe Woonhuis.

Winkel om de hoek
Het bouwplan voorzag in 86 woningen: 38 bovenwoningen, 27 benedenwoningen en 21 gezinswoningen met voortuin, dus voor elck wat wils! Het gros met adres Jacob van Ruisdael (nr 10-56 en 9-71) en Frans Hals (nr 34-50 en 53-63), het restant op Gerard Dou 48, Herman Saftleven (nr 1 en 2), Pieter Saenredam (nr 21, 23 en 28) en Hendrick de Keijser (47-65). Voor de dagelijkse boodschappen had de vereniging op de hoeken ook ruimte gemaakt voor enkele buurtwinkels.

Koop lokaal
Deze winkeliers kenden met name in de crisisjaren 30 moeilijke tijden, zozeer dat het bestuur in 1937 in een nieuwsbrief haar leden/huurders op het hart drukte om deze winkels ‘bij Uwe inkopen niet te vergeten’. Gepromoot werden kruidenier Hoogenboom (JvR 17), melkhandel Frits Schalij (JvR 28), stoffeerder Baarspul (JvR 26), rijwielstalling & reparatie Boekee (JvR 19, bijnaam ‘De Knutselaar’) en tabakszaak Van Werven (JvR 20). Ondanks alle aanmoedigingen zijn alle winkelpanden in de loop der tijd tot woning omgebouwd.

Lees meer over de historie in het jubileumboekje 1920 -1995

Hoekwoning Frans Halsstraat 53, waar vanaf 1924 voorzitter R. Boomsma woonde. Zijn dochter Stina Sophia plaatste een gedenksteen in de zijmuur, die een loden koker met oorkonde afdekt – *foto: Het Utrechts Archief*

Filiaal van bakkerswinkel De Korenschoof op de hoek van de Jacob van Ruisdaelstraat 18 rond 1930 – *foto: Het Utrechts Archief*

Sterrenzicht fleurt op

Kleurige boeketten en vooral tevreden gezichten: het middagje bloemschikken in buurthuis Sterrenzicht was een groot succes! Vijftien dames en een man (Jan, die vooral voor de gezelligheid kwam), verse bloemen, kaas, worst én een lekker advocaatje leverden prachtige bloemstukken op. Met dank aan begeleider Rita en medewerkers van De Wilg. Bloemschikken kent een lange traditie in Sterrenwijk, het is letterlijk een verbindende activiteit. Vier keer per jaar, voor elk jaargetijde een passend boeket. De eerstvolgende middag is op maandag 11 december: kerstkransen maken. Wie mee wil doen kan zich opgeven bij de bar van Sterrenzicht a €5 p.p. (voor inkoop materialen).

Rita en Stephanie – *foto: Yvette van der Laan*

De Ballon

Op een zijgevel in de Mgr. van de Weteringstraat 7 prijkt een fraaie schildering, gemaakt door Jos Peeters. Het onderwerp is minder fraai: een tragisch ongeluk met een luchtballon op 9 september 1893. Kapitein (ingenieur-aéronaute) Léon Mary had die vlucht een passagier aan boord: Dirk Dolman. Deze viel in de Weistraat (sinds 1929 Mgr. van de Weteringstraat) ter hoogte van de Kerkdwarsstraat uit de mand en overleed niet veel later aan zijn verwondingen. Initiatiefnemer van de schildering, en buurtgenoot, Niels Bokhove zocht uit wat er zich 130 jaar geleden op deze plek afspeelde.

Gevaarlijke sport
“Park Tivoli was eind 19de eeuw een populair festivalterrein rondom een concerthal, een verre voorloper van het Tivoli-Vredenburg. Het park lag in Oost, in de hoek Nachtegaalstraat – Kruisstraat, de buurt rondom de huidige Lidth de Jeudestraat. Op die dag in 1893 wilde ballonvaarder Léon Mary vanuit het park een vlucht maken. De ballonvaart was toen een spectaculaire attractie en trok doorgaans veel volk, zo ook die dag. Ballonnen in die pionierstijd waren gevuld met gas. Dus niet – zoals tegenwoordig – met lucht die verwarmd wordt door een brander, wat veel veiliger is. Opstijgen was destijds een spektakel op zich! Op het laatste moment legde de bijna 40-jarige Dirk Dolman, een hereboer uit Groenekan, met veel bravoure 50 gulden (omgerekend €725) neer en klom als passagier aan boord.”

Gevallen of gesprongen?
“De ballon – met de naam Koningin Wilhelmina – kwam met horten en stoten van de grond, vloog richting Maliebaan, om boven de Weistraat in de problemen te komen. Als gevolg kukelde passagier Dirk Dolman van zo’n 15 meter hoogte via een dak op de straat. Gevallen, omdat de mand plots bleef haken, of tegen een schoorsteen botste? Of gesprongen, in een ultieme poging nog aan de gevaarlijke vlucht te ontsnappen, zoals kapitein Léon Mary later tegenover de politie opperde? Wel is duidelijk dat de ballon zonder de ballast direct hoogte won en een half uur later veilig en wel landde in Driebergen, tot tevredenheid van de kapitein. De onfortuinlijke Dirk Dolman bezweek niet veel later aan zijn verwondingen in het oude Diaconessenhuis.”

Lopend vuurtje
“Ik heb oude kranten erop nageslagen en me verdiept in de ballonvaart in die tijd, om beter te begrijpen wat er die dag is gebeurd. Het ongeluk had diepe indruk gemaakt bij bewoners van de Weistraat en het verhaal ging als een lopend vuurtje door de stad. De Gooi en Eemlander heeft daarop nog een reporter gestuurd en een gedetailleerd relaas geschreven. Na veel speurwerk heb ik zelfs van zowel Léon Mary (zijn echte naam was Léon Antenne) als Dirk Dolman nazaten weten op te sporen, die via overleveringen binnen de familie het verhaal vagelijk kenden. Uiteindelijk heeft Jos Peeters, die al vele muurschilderingen op zijn naam heeft staan in onze stad, deze tragische geschiedenis aan de hand van mijn bevindingen, oude affiches, een enkele zwart-wit foto en vooral zijn (rijke) fantasie prachtig verbeeld.”

De tragedie werd in de buurt nog lange tijd bezongen in een straatliedje:

Dolleman wou een luchtreis maken
hij bleef aan een schoorsteen haken
’t mandje schommelde heen weer
en Dolleman viel in de Weistraat neer.

Weistraat (sinds 1929 Mgr. van de Weteringstraat) rond 1900, ter hoogte van de Appelstraat, net iets voorbij het vermoedelijke ‘plaats delict’ in 1893 – bron: Het Utrechts Archief

Opstijging in 1902 vanaf Vredenburg door de Belgische kapitein Léon Gheude – bron: Het Utrechts Archief

De schildering van Jos Peeters is mede geïnspireerd op dit souvenier

Jos Peeters aan het werk – *foto: Arnoud Wolff*

Repair Café in Podium Oost

Podium Oost heeft weer een Repair Café! Elke eerste woensdag van de maand kun je hier je kapotte kleding, meubel, lamp, radio, koffiemachine, speelgoed, stofzuiger etc. laten repareren. Verrassend vaak weten de handige vrijwilligers de problemen te fiksen. Duurzaam en gezellig!

Repair Café Podium Oost
Elke eerste woensdag van de maand
Open: 14:00 – 16:30 uur
Locatie: Oudwijkerdwarsstraat 148
Info: repaircafepodiumoost@proton.me

NB Ook ontmoetingscentrum De Wilg heeft een Repair Café, elke laatste zaterdag van de maand. Meer info.

Repair Café in Podium Oost – *foto: Arnoud Wolff*

Wilhelminapark in 2050

De plek die zo’n centrale rol speelt in het ‘dorpsleven’ van Oost bestaat 125 jaar. De eerste bezoekers wandelden na de opening in 1898 nog door een open, kale vlakte. Wij – vele generaties later – lopen, sporten en fietsen onder het immense bladerdak van honderden reuzen van bomen, waarvan 200 zo oud als het park (of zelfs nog ouder). Wat een voorrecht!

Rijksmonument
In 2001 is het park erkend als rijksmonument. In een snel groeiende stad is dat echter geen garantie voor een zorgeloos bestaan. Zo moest de rechter in 2023 de gemeente in de rechtszaak tegen het Bierfestival nog (streng) op haar zorgplicht wijzen. Stichting Wilhelminapark, in 1993 opgericht door buurtbewoners en inmiddels gesteund door 500 donateurs, overlegt regelmatig met de gemeente over beheer en onderhoud.

Nieuwe beleidsvisie
Om de gesprekken meer richting te geven heeft ze een Beleidsvisie Wilhelminapark 2050 opgesteld en aangeboden aan wethouder Eva Oosters. De visie bespreekt drie aandachtsgebieden: Recreatie, Verkeer en Fauna&Flora, elk samengevat met een infographic. De stichting legt een aantal kernvragen voor aan de gemeente die immers eigenaar en verantwoordelijke is: Hoe houden we het park en vooral de bomen vitaal? Wat is de draagkracht van het park? Hoe vinden we balans in alle activiteiten in en rond het park?

Symposium
Als onderdeel van het lustrumprogramma organiseert de stichting begin volgend jaar ook een symposium waar buurtbewoners, donateurs, bezoekers en beleidsmakers in gesprek gaan over de toekomst van het stadspark. Deze nieuwe beleidsvisie zal het startpunt zijn van de discussie.

Lees hier de Beleidsvisie Wilhelminapark 2050

Voorzitter Michiel Wijn overhandigt de beleidsvisie 2050 aan wethouder Eva Oosters – *foto: Anna Groot*

Feest bij de Rietveldstoel

Buurtconciërge Sterre organiseert zaterdag 2 september in opdracht van de lokale ondernemers de Parade Puur Oost, de jaarlijkse buurtmarkt rondom de grote Rietveldstoel. Een feestelijke dag voor jong en oud met kraampjes, workshops, kindercircus, bellenblaastuin, gratis ijs, live muziek en vooral: héél veel gezelligheid.

Heb je ideeën of tips voor de Oostkrant? Kom langs bij onze kraam tegenover de Rietveldstoel!

Zaterdag 2 september | 12:00 – 18:00
Adriaen van Ostadelaan (Rietveldstoel)
Bekijk het hele programma.

Raadsleden bezoeken Oost

Wat maakt een straat plezierig om te wonen? Hoe gaan bewoners (studenten, jongeren, gezinnen, ouderen) met elkaar om? Hoe verdelen we de schaarse ruimte voor wandelaars, fietsers, auto’s, spelende kinderen, winkels, horeca en groen? Hoe blijft alles en iedereen bereikbaar, ondanks de vaak smalle, drukke straten?

Verbeteren van de leefbaarheid
Gemeenteraadsleden van meerdere politieke partijen bezoeken dinsdag 12 september de Mgr. van de Weteringstraat (zijstraat van de Nachtegaalstraat) die zij zien als voorbeeld van zo’n volle straat. Ze komen graag in gesprek met bewoners uit Oost (dus niet alleen uit deze straat) om te kijken wat de gemeente kan bijdragen aan de leefbaarheid. De raadsleden voor Oost Annemarijn Oudejans (Student & Starter) en Tess Meerding (VVD) organiseren deze avond, samen met de wijkadviseur.

Aanmelden
Woon jij in een straat of buurt waar de leefbaarheid onder druk staat? Kom langs en bespreek de problemen en mogelijke oplossingen. Je kunt tot 7 september aanmelden via raadsinformatiebijeenkomsten@utrecht.nl (vermeld: ‘Raad in Oost 12 september’). En anders sluit je gewoon aan op de dag zelf.

Programma
18:30 uur Verzamelen Mgr. v/d Weteringstraat 13;
Wandeling naar theater De Berenkuil aan de Biltstraat;
19:00 uur Ontvangst in Theater De Berenkuil;
19:30 uur Start discussie;
21:00 uur Einde.

Raadsleden voor Oost Annemarijn Oudejans en Tess Meerding – *foto: Arnoud Wolff*

Jim Terlingen

Onze stad kent de laatste jaren een bijzondere ontwikkeling als het gaat om de verwerking van een van de gruwelijkste gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog: de Jodenvervolging. De plaatsing van het Joods Monument op het plein voor het Spoorwegmuseum, in 2015, lijkt daarvan het startsein. Daarmee werden na 70 jaar in het openbaar de namen zichtbaar van de meer dan 1.200 vermoorde joodse Utrechters.

In datzelfde jaar vond de eerste editie plaats van Open Joodse Huizen in Utrecht. Ook in huizen in Oost werden toen verhalen verteld over de voormalige joodse bewoners. Het zijn elk jaar (in mei) intieme bijeenkomsten waar je beter leert begrijpen welk effect de holocaust had op de levens van mensen. En niet zelden vertelt een ouder iemand uit het publiek spontaan een bijzondere herinnering. Na zo’n bijeenkomst is het uitgesloten dat je zo’n huis nog gedachteloos passeert.

Dat is ook zo als je voor een huis een struikelsteen ziet liggen. Daarop staat de naam van iemand die er in de oorlog woonde en die vanwege zijn of haar joodse achtergrond is vervolgd. Tot 2017 lagen er in de stad 13 struikelstenen, inmiddels staat de teller op 170, waarvan 30 in onze wijk. De plaatsingen, waaraan de gemeente volop medewerking verleent, zijn verbindende momenten: jong en oud staan stil bij wat mede-Utrechters destijds is overkomen.

Dit pijnlijke verleden hadden we lange tijd verdrongen uit ons collectieve bewustzijn. Maar het komt weer naar boven. Het is goed dat een plek te geven. En voor joodse nazaten die nog steeds in onze stad wonen biedt het troost.

Jim Terlingen (Utrecht, 1965) is journalist, historisch-onderzoeker en postbode. Hij woont in Abstede.

Deze column verscheen in de krant van september 2023.
[i] Meer informatie over struikelstenen in Oost op www.oostkrant.com

Gevelsteen voor Joke Smit

Onder grote belangstelling is de naamgever van het Joke Smitplein geëerd met een gevelsteen, 90 jaar naar haar geboortedag. De in Utrecht geboren feministe Joke Smit (1933-1981) schreef in 1967 Het onbehagen bij de vrouw. Dit invloedrijke manifest leidde de tweede emancipatiegolf in.

In steen en woorden herdacht
Beeldhouwer Britt Nelemans maakte in haar atelier aan de nabijgelegen Kerkstraat de gevelsteen in opdracht van het Utrechtse Geveltekenfonds. De steen is ingemetseld boven het centrale portiek van het plein. Politicus Hedy d’Ancona, waarmee Joke Smit in 1968 de feministische Man-Vrouw-Maatschappij oprichtte, deed samen met burgemeester Sharon Dijksma de onthulling. Stadsdichter Anne Broeksma, sinds kort een van de pleinbewoners, droeg voor de gelegenheid haar gedicht Zonder Joke Smit voor.

Trots buurtje
Het Joke Smitplein ligt achter de Nachtegaalstraat, je komt er via de Schoolstraat. Het wooncomplex, een mix van sociale huur en koop, is in 1986 gebouwd op het terrein van de voormalige Ambachtsschool. De (mannelijke) straatnamencommissie wilde het nieuwe plein destijds vernoemen naar een oud-leraar van de school, maar de kersverse bewoners vonden dat maar een ouderwetse, paternalistische gang van zaken. Met succes voerden ze – in de geest van de politiek roerige jaren 80 – actie voor de naam Joke Smit. De eigenzinnige geest van weleer waart nog rond op het Joke Smitplein. Het buurtgevoel is er sterk en bewoners zijn trots op de naamgever.

Het Utrecht Geveltekenfonds
Marjet Douze van het Utrechts Geveltekenfonds, de initiatiefnemer, vond dan ook een gewillig oor bij de bewonerscommissie toen zij een plek zocht voor de gevelsteen. Volgens haar heeft onze stad nog te weinig eerbetoon voor inspirerende Utrechtse vrouwen. “Met trots voegen we Joke Smit toe aan het (nog) selecte gezelschap Anna Maria van Schurman (1607-1678, de eerste vrouwelijke student), Belle van Zuylen (1740-1805, schrijver en componist), Catharina van Rennes (1858-1940, stichter van zangscholen), Clara Meijer-Wichmann (1885-1922, strijder voor vrouwenrechten) en Clare Lennart (1899-1972, schrijver), vrouwen die al langer met een gevelteken worden herdacht.”

Oostkrant – Verhalen maken de buurt

Verhalen maken de buurt