De jonge ondernemers Jules (12) en Jens (14) wonen nog maar net in Oost, en ze trekken al aan de bel: “Ons bedrijf heet Limlicious. Wij verkopen échte vlaaien, gemaakt in Limburg!” En dat is geen loze kreet: hun moeder Suzanne is een geboren en getogen Limburgse, vader Ralf is ondernemer. De jongens hopen dat Oost net zo gaat smikkelen als de wijk waar ze voorheen woonden, Hoograven.
Goede reviews In het familiebedrijfje zijn de taken verdeeld: Jens doet de klantenservice en beantwoordt vragen over de houdbaarheid, levering, ingrediënten en smaken. Jules voert de bestellingen in. Samen houden ze de website en vooral de reviews in de gaten, heel belangrijk voor de marketing. “Gelukkig hebben we alleen nog maar blije berichten gekregen.” Ze zijn inmiddels vlaaien-experts, houden er zelfs spreekbeurten over. “De vlaai kent een rijke traditie in het zuiden. Brooddeeg werd bestreken met honing of fruit en vervolgens in z’n geheel in een hete steenoven gebakken. Zo krijg je vlade, later vlaai genoemd. Die smaakt anders dan gebak en taart die hun topping pas ná het bakken van de bodem krijgen.”
Winst in de koelkast Leverancier is Patisserie Peter Lemmens, die 1x per week een rondje Randstad maakt om de veelal Limburgse klanten in den lande van vlaai te voorzien. Met sinds kort dus een tussenstop in Oost. Jules en Jens verkopen wekelijks 30 a 40 vlaaien. “Liefhebbers kunnen tot woensdagavond via onze website bestellen, op donderdag of vrijdag kun je de vlaai bij ons thuis ophalen. De winst hebben we tot nu toe geïnvesteerd in een extra koelkast, dus ons zakgeld is helaas nog niet verhoogd. Maar we eten wel elke week lekkere vlaai, dat is ook winst!”
“Ik schrijf romantische fictie, oftewel romance. Als je het ergens mee moet vergelijken, denk dan aan films als ‘Love Actually’ of ‘Bridget Jones’. In het Nederlands wordt het ook wel feelgood genoemd; boeken waar romantiek centraal staat, maar waar de ontwikkeling van de personages net zo belangrijk is.”
Lang en gelukkig Mireille Versteeg uit de Eikstraat, artiestenmanager van beroep, legt uit in welk ‘hokje’ de lezer haar net verschenen debuutroman Binnen de lijntjes kan plaatsen. “In romance zit ook meer humor. Denk aan Luizenmoeder en Soof. Cruciaal is de zogenaamde meetcute, het – vaak onhandig grappige – moment waarop de hoofdpersonen elkaar tegen het lijf lopen. Daar zit ik in het dagelijkse leven ook vaak naar te kijken: hoe ontmoeten mensen elkaar. En dan fantaseer ik hoe het af zou kunnen lopen. Uiteraard, na een paar tegenvallers en ongelukkige wendingen, toch altijd met een en-ze-leefden-nog-lang-en-gelukkig-einde.”
Oudwijk als decor Wie het boek leest herkent waarschijnlijk veel plekken die aan Oudwijk doen denken: het schoolplein, het grote park, de kadowinkel, buurtkroeg De Vooghel, het buurtrestaurant met de glascontainers voor het terras … “Dat klopt, tijdens het schrijven put ik veel uit mijn dagelijks leven, soms bewust, soms onbewust. Zo heb ik voor dit boek de wijk als decor gebruikt, net als sommige types of situaties op de school van mijn kinderen (Summer Party!). Altijd in een uitvergrote fantasie-versie uiteraard. En ja, ook in Oost ligt de romantiek voor het oprapen, je moet alleen weten waar je moet kijken, en ik bekijk de wijk graag door een roze bril.”
Over het boek Loes, een licht verstrooide moeder van een tweeling, is net gescheiden en neemt zich voor: voorlopig géén nieuwe relatie. Maar dan kruist Bart, aantrekkelijk (gespierd, maar niet té), haar pad. Hij blijkt ook de nieuwe gymleraar te zijn op de basisschool van haar kinderen, en dan is het lastig om binnen de lijntjes te blijven …
Aan de toog van Cerveceria Boulevard, vroeger de bruine buurtkroeg De Vooghel, decor van meerdere scenes in het boek Binnen de lijntjes – foto: Thomas Dale
Annemarie Selinko (1914-1986) droeg in 1951 haar bestseller Désireé (meer dan 20 miljoen boeken wereldwijd verkocht) op aan haar in de oorlog vermoorde zus Liselotte. Ruim 70 jaar later volgt nóg een eerbetoon, in Oost! Op 9 juli worden voor het huis Prins Hendriklaan 91 drie struikelstenen gelegd ter herinnering aan het jonge, Joodse gezin Roeders: Liselotte, haar man Kurt en dochter Tonia. Zij woonden hier in de oorlog. In 1944 werd het gezin via Westerbork gedeporteerd en in Auschwitz vermoord.
Oude foto’s Corrie Huiding en haar man Ad achterhaalden de aangrijpende geschiedenis van het gezin Roeders en namen het initiatief voor de struikelstenen: “Sinds 2015 wordt in Utrecht Open Joodse Huizen georganiseerd. Wij doen elk jaar mee, omdat we in Wijk C in het geboortehuis wonen van de Joodse huisarts Bram Querido. Hij overleefde ternauwernood de oorlog, maar verloor – op zijn jongste zus na – zijn hele familie. In 2017 besloot ik via sociale media aandacht te geven aan het verhaal van de dokter. Nel de Jong, die ik ken van het Bartholomeus Gasthuis waar zij werkt en ik vrijwilliger ben, had mijn bericht op Facebook gelezen. Ze vertelde dat haar moeder bij een Joods gezin op de Prins Hendriklaan had gewerkt en dat ze nog oude foto’s had.”
Knap speurwerk “Mijn man Ad werd door de foto’s getroffen, vooral door die van het dochtertje, de kleine rode krullenbol Tonia. Door het adres te combineren met de summiere gegevens op het Joods Monument bij het Spoorwegmuseum, wist hij de geschiedenis te achterhalen. Liselotte en Kurt Roeders vluchtten eind jaren 30 vanwege de opkomende naziterreur vanuit Oostenrijk naar Nederland. Ze kregen een dochter, Tonia, en huurden in 1940 in Utrecht een huis op de Prins Hendriklaan. Later werd het hele gezin gedeporteerd en in 1944 in Auschwitz vermoord. De zus van Liselotte, Annemarie, was getrouwd met de Deen Selinko en wist via Denemarken en later Zweden te ontkomen aan de nazi’s. Zij werd een gevierd schrijver en droeg haar laatste boek Desiré op aan haar vermoorde zus.”
Lees de toespraak terug die Corrie op 9 juli 2023 onder grote belangstelling hield bij het plaatsen van de drie struikelstenen. Meer informatie en overzicht van alle 30 struikelstenen in Oost: www.oostkrant.com/struikelstenen
Over Struikelstenen Struikelstenen is afgeleid van het Duitse Stolpersteine (stolpern betekent struikelen) en is een initiatief van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. De vierkante betonnen keien, 10x10x10 cm, hebben een messing bovenplaat met daarin een tekst gegraveerd, doorgaans de naam, geboortedatum en plaats-datum van overlijden van het betreffende slachtoffer van het naziregime. De stenen worden – op aanvraag – geplaatst in de stoep bij het huis waar het slachtoffer destijds woonde. Verspreid over Europa vormen de inmiddels meer dan 90.000 stenen tezamen één groot monument. Inmiddels liggen er 30 in Oost op 15 adressen (stand per 9 juli 2023).
Over het Joods Monument In de Tweede Wereldoorlog woonden er ongeveer 1.600 Joden in Utrecht. Meer dan 1.200 zijn vermoord of overleden in de concentratiekampen. Op het Joods Monument (onthuld op 29 oktober 2015) bij het plein van het Maliebaanstation (nu Spoorwegmuseum) staan hun namen. De meeste joden werden vanaf dit station op transport gezet naar Duitsland.
Corrie Huiding spreekt de aanwezigen toe – foto: Jim TerlingenKurt en Liselotte RoedersDochter Tonia RoedersDrie struikelstenen in de stoep voor Prins Hendriklaan 91Uit het boek Désireé (1951) van schrijver en zus Annemarie SelinkoJoods Monument bij het Maliebaanstation
Is je kamerplant te groot geworden, of hangen de blaadjes er wat zielig bij? Breng ‘m naar Plantenasiel Utrecht aan de Nachtegaalstraat. Daar vangen Laura en Carlijn je plant met liefde op, in de hoop dat een nieuw ‘baasje’ zich meldt.
Gooi planten niet weg! “Het Plantenasiel is eigenlijk een opvanglocatie voor planten”, zegt Laura. “Zo zonde om planten weg te gooien. Met goede verzorging – denk aan nieuwe aarde, een grotere pot, meer of minder water en de juiste hoeveelheid licht – komen ogenschijnlijk zieke planten er vaak weer bovenop. En planten die door verhuizing of verbouwing overbodig zijn geworden verdienen ook een nieuwe, liefdevolle plek.”
Rust en ritme Het Plantenasiel is negen jaar geleden gestart in het Hof van Cartesius. Laura heeft er als vrijwilliger gewerkt toen ze na een zeer zware hersenschudding weer voorzichtig wilde gaan werken. “Planten hebben me door die moeilijke periode heen geholpen, ze gaven me rust en ritme. Heerlijk om bezig te zijn met verpotten, stekken en snoeien. Dat gevoel gun ik meer mensen. Omdat oprichter Fem stopt, mocht ik deze zomer het plantenasiel overnemen. Ik begin thuis op de Nachtegaalstraat, met hulp van Carlijn. Later kunnen we hopelijk een grotere ruimte huren, liefst met buitenruimte om ook buitenplanten een plek te geven.”
Planten zijn geen handelswaar “Ons concept is simpel: je kunt planten hier doneren. Ook wie planten zoekt kan hier terecht. Wij geven dan advies welke soort in jouw ruimte past en hoe je de plant moet verzorgen. Planten zijn voor ons geen handelswaar, dus we verkopen niet. Wél vragen we een donatie voor het verzorgen van de planten, de potgrond en de pot. Hopelijk kunnen we de drempel verlagen voor buurtgenoten die hun huis, werkplek of kantoor willen vergroenen, maar niet goed weten hoe, of flexibel willen blijven. Want bij ons kun je planten altijd weer teruggeven.”
Adres: Nachtegaalstraat 58 Bis Afspraak via whatsapp 06-13398891 www.plantenasiel.nl
Het al dertien jaar leegstaande schoolgebouw aan de Rubenslaan krijgt een nieuw leven, zo staat in een wijkbericht. De nieuwe huurder Kromme Rijn College gaat deze locatie opknappen en gereedmaken voor zogenoemd i-LaB! onderwijs. De buurt is bij de plannen betrokken.
Buurtprotest tegen sloop Dat laatste is van belang, omdat bewoners zich de afgelopen jaren hebben ingespannen om sloop van het schoolgebouw te voorkomen. Zij vinden de school beeldbepalend voor hun naoorlogse Krommerijnwijk. Eerder had een groep bewoners een plan uitgewerkt om van de school een wooncomplex te maken, maar dat bleek onhaalbaar omdat de gemeente vasthield aan de onderwijsbestemming voor deze locatie. Toen de wethouder vervolgens aankondigde het verslonsde gebouw te willen slopen, richtte de buurt het Actiecomité Rubenslaan op om de sloop te voorkomen. Met succes, want in 2021 werden de sloopplannen ingetrokken.
Prikkelvrij onderwijs Het Kromme Rijn College heeft haar hoofdgebouw op steenworp afstand van deze locatie. De school biedt onderwijs en ondersteuning aan kinderen die extra aandacht en specialistische begeleiding behoeven. In het te renoveren gebouw gaat ze haar i-LaB! concept vestigen dat nu tijdelijk op de Ramsesdreef zit. Deze onderwijsvorm biedt kinderen (vanaf groep 8) extra rust, ruimte en regelmaat in speciale prikkelvrije zones. Van daaruit kunnen leerlingen doorstromen naar regulier voortgezet onderwijs.
EVA Architecten begeleidt de verbouwing, die wel voorziet in sloop en nieuwbouw van het bijgebouw. De oplevering staat gepland voor 2025.
Meer info over de (oorspronkelijke) stedebouwkundige opzet van de Krommerijnwijk in dit rapport uit 2006 gemaakt in opdracht van Gemeente Utrecht Afdeling Erfgoed.
Het veelbesproken leegstaande schoolgebouw in de KrommerijnwijkBuurtprotest in 2020 met spandoek op het hek van de tegenover gelegen Kohnstammschool – Foto Het Utrechts Archief
Aan de ene kant legge ze, aan de andere kant zitten ze, zo spreekt de volksmond over het kruispunt Gansstraat met de Oosterspoorbaan. De ligplaats is algemene begraafplaats Soestbergen, de zitplek de oude gevangenis, waar in 1978 de observatiekliniek van het Pieter Baancentrum is aangebouwd. De kliniek is in 2018 verhuist naar Almere en projectontwikkelaar Kondorwessels gaat er een bruisende plek voor wonen, ondernemen en kunst van maken.
Begraafplaats Soestbergen Napoleon verbood in 1806 het begraven in kerken en droeg gemeentes op om dodenakkers buiten de stad aan te leggen. In 1829 kocht Utrecht het buitenhuis Soestbergen plus een aanpalend stuk grond. Het huis werd verbouwd tot kantoor. Landschapsarchitect Zocher ontwierp de begraafplaats in Engelse Landschapsstijl met doorkijkjes, slingerende paden en stemmige beplanting. Het werd een plek om te mijmeren over een overleden dierbare of stil te staan bij een belangrijk persoon. De oplopende grafheuvel (rotonde) is uniek in Europa. Daar werden de notabelen begraven die verontwaardigd waren dat ze niet meer in de kerk mochten worden bijgezet. De grafheuvel bood nieuwe status.
Pieter Baancentrum De oude gevangenis met diverse dienstwoningen is gebouwd in 1897. In de oorlogsjaren 40-45 functioneerde het als Kriegswehrgefängnis waar o.a. verzetsvrouw Truus van Lier werd verhoord na haar arrestatie. De Duitsers breidden uit met een lange houten barak aan de kant van de Kromme Rijn. In 1949 betrok het Rijksobservatorium voor Criminele Geestesgestoorden een deel van de gebouwen, en vernieuwing van het gevangeniswezen. Zo’n 50 patiënten konden gedurende zes weken geobserveerd worden. De forensisch psychiater Pieter Baan (1912-1975) had de medische leiding van de observatiekliniek. In 1978 breidde de kliniek uit met betonnen nieuwbouw en kreeg de kliniek de naam van de overleden grondlegger: Pieter Baancentrum. Mohammed B., Volkert van der G. en Lucia de B. zijn bekende ‘initialen’ die hier zijn onderzocht in hoeverre ze toerekeningsvatbaar waren ten tijden van hun daden, wat een rechter mee kan wegen bij de straf.
Psychiater Piet Baan te midden van zijn team.De lichtblauwe daken zijn de oude gevangenis en barak; Onderin het in 1978 gebouwde Pieter BaancentrumDe grafheuvel (rotonde) van Soestbergen – Foto: Het Utrechts Archief
In de Albrachthof staat een sculptuur met de titel Geheim, gemaakt in de jaren 80 door beeldhouwer Joop Wouters. Het is voor veel buurtgenoten nog altijd een geheim, want je moet de weg naar het binnenpleintje weten, het ligt goed verstopt achter buurtcentrum Podium Oost.
Roerige jaren Joop woont sinds 2007 in Frankrijk, maar had in de roerige jaren 70 en 80 een woning met werkplaats in Abstede, de buurt waar bewoners lange tijd actie voerden om hun huizen te redden van de sloopkogel. Zijn gevelsteen BASTA (1988) op de hoek van Abstederdijk 131 markeert het uiteindelijke succes van alle protesten: de gemeente knapte de meeste huizen op, de bewoners konden in hun buurt blijven wonen.
Het Geheimvan de Albrachthof Twee jaar eerder kreeg Joop van de gemeente de opdracht voor een beeldhouwwerk ter viering van een stadsvernieuwingsproject rond de Albrachthof in Oudwijk. “Toen ik in 1986 voor het eerst de Albrachthof inliep, dacht ik: wat een bijzondere, goed verborgen plek, zo midden in Oudwijk. Daardoor had ik al gelijk de naam voor het beeld: Geheim. Via bouwer Jurriëns tikte ik een massief blok Fins graniet op de kop. Het was te groot om mee te werken. Daarom kloofde ik er twee lange stukken af om het slanker te maken, de (horizontale) boorgaten zijn nog zichtbaar. Het was een periode dat ik veel aandacht had voor lichaamsdelen, met name handen. Ik bewerkte het blok graniet tot een moeder die een kind omarmt en haar gniffelend, met de hand voor het gezicht, een geheim vertelt.”
De gevallen soldaat “Wat weinig mensen weten is dat ik de twee gekloofde scherven (nog altijd ruim duizend kilogram per stuk) ook bewerkt heb, een nóg groter geheim, haha! In de ene scherf zag ik een gevallen soldaat, een oorlogsslachtoffer. In de zijkant hakte ik de Latijnse inscriptie Inter Arma Silent Musae uit, vrij vertaald: In de oorlog zwijgen de muzen. De sculptuur kreeg de naam Apollo, vernoemd naar de God van de Kunst. Het ligt in de achtertuin van een woning aan de Prins Hendriklaan.”
De Arm “In de andere scherf zag ik destijds een arm. Zo heb ik het bewerkt, en zo heet het ook. Het is destijds aangekocht door de familie Hogervorst die aan het eind van de Maliebaan woonde en de sculptuur in de tuin plaatste. Na de verhuizing heeft de familie in 2022 een mooi gebaar gemaakt en De Arm geschonken aan de gemeente. Het beeld heeft een mooie plek gekregen in het even verderop gelegen Hogelandsepark. Wie goed kijkt ziet net als in Geheim en Apollo de boorgaten zitten die nodig waren om het oorspronkelijke blok graniet te kunnen kloven, hét bewijs dat de drie sculpturen voortkomen uit dat ene massieve blok Fins graniet. Heel bijzonder dat ze na ruim 35 jaar nog zo dicht bij elkaar zijn hier in Oost.”
Meer info over Joop Wouters en zijn werk vind je op zijn website.
Joop geeft bij het Geheim in de Albrachthof uitleg hoe het graniet gekloofd is. De (horizontale) boorgaten zijn nog te zien – foto: Arnoud WolffJoop werkt aan het GeheimBASTA (Abstederdijk)Apollo (Prins Hendriklaan)De Arm (Hogelandsepark)Albrachthof na oplevering met het beeld Geheim – foto: Het Utrechts Archief
Met een grote glimlach wijst Tom Rijpert bij de Bruna naar de poster van zijn boek De zeven Sleutels. Geschreven in, zoals hij zelf zegt, ‘zijn lieve huisje’ in de Bloemstraat, Oudwijk. “Wanneer ik tussen het schrijven door met m’n dochtertjes een wandeltje maakte door de Nachtegaalstraat, zeiden ze bij de Bruna: pap, misschien komt jouw boek ook hier te liggen. Nou, die kans was klein, maar ze kregen gelijk: het boek is er te koop, hun fantasie werd werkelijkheid!”
Avonturenboek voor jong én oud In het dagelijks leven maakt Tom reclamefilmpjes. Met schrijven begon hij pas in de coronatijd. “Ik had toen meer tijd én ideeën. Ik hou van fantasierijke avonturenboeken zoals Harry Potter, dus dat had ik voor ogen: een kinderboek dat ook volwassenen die nog gevoelig zijn voor fantasie graag lezen. Dat lijkt gelukt, als ik de recensies lees. Het schrijven van het boek was een avontuur op zich. Je betreedt een hele nieuwe wereld met uitgevers, boekpresentaties en interviews, ver voorbij mijn eigen fantasie.”
Buurt leeft mee “Wat ik erg leuk vind: mijn buurtje leeft mee. Zo meldden mijn buurvrouwen enthousiast dat ze het boek gekocht hadden. En ook de Bruna is enthousiast dat ze een boek van een buurtgenoot op het schap hebben liggen. Mijn dochters lopen nu steeds naar binnen om te kijken of de stapel boeken slinkt, ze volgen de verkoop op de voet. Die verloopt overigens goed, want de tweede druk is al aangekondigd.”
De Zeven Sleutels is een tweeluik. Het eerste deel ‘Het pad van de Roverkoning’ krijgt later dit jaar een vervolg. Het boek is verkrijgbaar bij Bruna en andere (online) boekhandels.
Burgemeester Sharon Dijksma opende 2 juli de beeldenexpositie Ruim Baan voor de Kunst op de Maliebaan. Vanaf nu kun je de veertien levensgrote beelden bekijken die zijn gemaakt door Utrechtse kunstenaars in samenwerking met leerlingen van Utrechtse scholen. De expositie loopt tot eind september. Een extra reden deze zomer voor een groen ommetje over de Maliebaan!
Hoe zien kinderen de Maliebaan? Ruim Baan voor de Kunst is een initiatief van Stichting De Maliebaan. Zij wil elke twee jaar kunstenaars een opdracht geven om te onderzoeken hoe de Maliebaan kan bijdragen aan (nog) meer ontmoeting en verbinding in de stad. Deze eerste editie was de vraag: hoe zien de kinderen van Utrecht de Maliebaan? Met die vraag zijn zes kunstenaars met zes Utrechtse scholen aan de slag gegaan. Leerlingen bezochten de Maliebaan en kwamen tot zes thema’s die kenmerkend zijn voor dit stadspark, zoals groen, historie en bewegen. In een maand tijd hebben ze samen een collectie van 70 kunstwerken gemaakt, een knappe prestatie!
Container vol kunst In de maanden april en mei waren deze kunstwerken te zien in de witte, glazen container bij de kruising met de Burgemeester Reigerstraat. Kijkers mochten via QR-codes stemmen welke 12 kunstwerken ook als een levensgroot beeld op de Maliebaan zouden worden geplaatst. De deelnemende kunstenaars Marian Genet en Eline Janssens hebben daar nog twee eigen beelden aan toegevoegd, respectievelijk de ‘Verbinding’ en de ‘Ontmoeting’. De leerlingen hebben vervolgens met hulp van Bart Rutten van het Centraal Museum en Nicole Kuppens van het Spoorwegmuseum met deze 14 beelden een buitenexpositie ingericht. De expositie opent officieel op 2 juli en sluit feestelijk af op 24 september.
ProgrammaRUIM BAAN 14 april: plaatsing expositieruimte; 15 april: stemmen via QR-codes begint; 17 april: officiële opening samen met leerlingen; 08 mei: bekendmaking 12 levensgrote beelden; 02 juli: plaatsing 12 levensgrote beelden; 02 juli: officiële opening buitenexpositie; 24 september: feestelijke afsluiting. Tussendoor zijn er educatieve programma’s, workshops en excursies.
De levensgrote ‘Hond Ontmoet Vlinder’ van GuusDe pop-up expositieruimte van RUIM BAAN op de Maliebaan trok veel bekijksDe kunstwerkenJohn Noy met leerling Guus
Met sierlijke letters schildert Dirk Gentenaar De Boze Heks op de minibieb. Ook dit boekenkastje in de Msgr van de Wetering draagt nu de handtekening van de meester, net zoals de vele voordeuren in Oost die Dirk van familienamen en huisnummers heeft voorzien.
Oei oei oei De minibieb is van Jens Kraan, een ode aan zijn tante, schrijfster Hanna Kraan (1946-2011). Zij schreef meer dan 80 magische verhalen over een altijd mopperende heks die met haar toverspreuken de boel in het bos in de war schopt. Tot wanhoop van de bosbewoners als de haas, de merel, de eigenwijze egel en de uil die zo mooi kan dichten. Jens: “Het ontbrak het boekenkastje nog aan een ‘uithangbord’ en daar is dankzij Dirk’s schilderskunsten in voorzien. En nu maar hopen dat de Boze Heks het ook mooi vindt, want anders, oei oei oei …”
