Het Minstroomgebied was voornamelijk bekend vanwege de vele hoveniers. Minder bekend is dat hier sinds de zestiende eeuw ook veel leerlooiers zaten. Voor het bewerken van dierenhuiden hadden ze immers veel water nodig dat ze uit de Minstroom haalden. De Looierstraat herinnert aan deze periode, net als de Looierbrug over de Minstroom, aan de Tolsteegsingel. Op de fotolitho staat rechtsonder, op de rechteroever van de Minstroom, de voormalige directeurswoning van Leerlooierij Wessels. Het is een imposante, neoklassieke villa die rond 1860 is gebouwd, en nog altijd als kantoorruimte in gebruik is. 

Eigen winkels
Wessels had ook eigen winkels: niet alleen in Utrecht (Wed 2), maar ook in Amsterdam en Tilburg. In het najaar van 1917 stond een bijzondere advertentie van deze firma in het Utrechtsch Nieuwsblad: ‘Steun de Nationale Industrie!’, staat er boven. Met daaronder, in grote letters ‘St. Nicolaas-Cadeaux’, ‘In onze winkels vindt U een uitgezochte sorteering nuttige en fraaie artikelen, geschikt voor St. Nicolaas-Cadeaux’. Denk aan: ‘portemonnaies, sigarenkokers, boordendoozen, manchettendoozen, reisrollen, ceintuurs, schooltasschen en toilet-koffers.’ 

Van Strosteeg naar Tolsteeg
De firma Wessels was volgens de advertentie de enige Nederlandsche firma die haar lederwaren zelf fabriceert van leder uit haar eigen fabriek. In de archieven is niet terug te vinden wanneer de fabriek precies in gebruik is genomen. Vermoedelijk was het bedrijf eerder gehuisvest aan de Strosteeg, vlakbij de Springweg in het centrum van de stad. In ‘Een paradijs vol weelde’, een lijvig boek over de geschiedenis van Utrecht, wordt de leerlooierij van E. Wessels aan de Strosteeg genoemd. 

Cholera
De gemeentelijke Gezondheidscommissie had in cholerajaar 1866 een bezoek gebracht aan de leerlooierij en pleitte voor sluiting. De reden: de rottende vleesresten aan de huiden veroorzaakten een walgelijke geur, bovendien loodste het bedrijf smerig afvalwater in de gracht. Volgens de toen geldende medische opvattingen kon dit leiden tot de verspreiding van zogenaamde ‘miasmen’: ziekteverwekkende stoffen in de atmosfeer. Wessels was het er niet mee eens en ging tegen de beslissing in beroep. Met succes: hij werd in het gelijk gesteld en mocht het bedrijf voortzetten.

De grootste van Nederland
Rond 1900 was het bedrijf – intussen verhuisd naar de Tolsteegsingel – met meer dan 50 werknemers een van de grootste leerproducenten in Nederland. De fabrieksgebouwen zijn in de jaren zeventig tegen de vlakte gegaan. Op deze locatie kreeg de RIAGG een nieuw kantoor, waarin later door Stichting Centrum Maliebaan ambulante psychiatrische zorg werd verleend. Dit kantoor is inmiddels ook gesloopt, behalve het casco: dat is hergebruikt voor Stadsbuiten, een gloednieuw complex dat bestaat uit 21 luxe appartementen. Het is gebouwd in neoklassieke stijl, net als de naastgelegen villa uit 1860.

Bron: Jeroen Kreule in AD/UN 30/01/2022

Buurt: Tolsteegsingel | kaart

Fotolitho: Fabrieksterrein van Looierij Wessels 1913 – Het Utrechts Archief

Bij het opruimen van een schuurtje aan de Gerard Doustraat (Schildersbuurt) kwam een vergeeld exemplaar van het ter ziele gegane huis-aan-huisblad Utrechts Expresse tevoorschijn. Voor de kenners: 2de jaargang nr 7 woensdag 15 feb 1978. Toen je nog 8% rente kreeg op je spaargeld.

Huis vol binnenpret
Artikelen gingen over de gaande stadsvernieuwing, autogordelplicht voor kinderen (net ingevoerd) en kindermishandeling. Vooral leuk zijn de adverteerders van toen, wie kent ze nog: de Spar (Scorelstraat 40), Spiegelhuis (Nachtegaalstraat 29B), Vonk Drogist (Scorelstraat 68), Spies Vis (Scorelstraat 62), Kusters Wijnhandel (Prins Hendriklaan 4-6), Drogist Dijkshoorn (Reigerstraat 30), Klaarenbeek Kinderboetiek (Reigerstraat 6), Snuffelwinkel (Reigerstraat 39), Snuffelshop (Fred Hendrikstraat 146), Utrechtse Tegelboetiek (Reigerstraat 25), Banketbakker vd Wurf (nu Banketbakkerij Verspeek) en toen al Klaarenbeek Interieurs (Reigerstraat 14) met de swingende slogan ‘wij hebben een huis vol binnenpret’ …

Na 1798 mochten katholieken eigen begraafplaatsen stichten. In 1818 vroeg de parochie Buiten Wittevrouwen als een van de eerste in Nederland toestemming om achter de ‘Onze Lieve Vrouwe ten Hemelopening’ kerk een eigen begraafplaats aan te leggen, ongeveer waar nu de Adriaanstraat, Tulpstraat en Sweelinckstraat liggen. Vanaf 1828 werd het kerkhof ‘Algemeen’ en mochten ook andere parochies hun doden er begraven.

Deken Roes
Oost groeide hard in de 19de eeuw, dus weken de katholieken in 1875 uit naar een nieuwe begraafplaats met ingang aan de Biltstraat. Op de plek van het oude kerkhof werd eind 19de eeuw onder de bezielende leiding van pastoor Th. S. Roes een nieuwe kerk gebouwd met aanpalend een groot scholencomplex. Een van de nieuwe straten werd naar hem genoemd (Deken Roesstraat).

Neogotische kapel
De nieuwe begraafplaats werd vernoemd naar St. Barbara, de beschermheilige van de stervenden en beschermster tegen een onvoorziene dood. Alfred Tepe ontwierp eerst de directeurswoning, het lijkenhuis en een wachtkamer, in 1881 gevolgd door een neogotische kapel voorzien van gebrandschilderde ramen van Willem Mengelberg jr. en Henricus Kocken. De ruimte onder het verhoogde koor, dat ongeveer naar het oosten is gericht, werd grafkelder voor aartsbisschoppen.

Oorlogsgraven
St, Barbara is laatste rustplaats voor aartsbisschoppen, priesters, zigeuners en bekende Utrechters zoals de familie Dreesmann, politicus Willem Aantjes en beeldhouwer Pieter D’Hondt. Ze heeft ook een oorlogsgraf voor slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog (o.a. 80 Polen) en een monument voor zij die vielen in Nederlands-Indië.

Buurt: Wilhelminapark eo | kaart
Foto: Ingang R.K. Begraafplaats omstreeks 1900, toen nog aan de Biltstraat – Het Utrechts Archief