Een steen? Gestrengelde handen? Een zoenend stel? Als ik door het Rosarium, de rozentuin vlakbij het Wilhelminapark, slenter en het bronzen beeld zie, vraag ik me af wat het is. Lang turen en eromheen lopen helpen niet. Dichterbij komen mag niet: ‘Verboden het gras te betreden’, staat op het bord bij de ingang.
Haantjesgedrag? Het bronzen beeld blijkt ‘Vechtende kalkoenen’, in 1965 gemaakt door beeldhouwer Theo Mulder. De lange nekken zijn in elkaar gedraaid, ze beginnen veren te krijgen. Ik heb nog nooit kalkoenen zien vechten, ze lijken me eerder te paren? De kunstenaar zal beter weten. Maar waarom hier vechtende kalkoenen? Moet de burgerij herinnerd worden aan het boerenleven? Is het een metafoor voor haantjesgedrag in deze buurt? Ik houd liever vast aan mijn eerste idee: de liefde. Dat past toch beter bij deze romantische plek.
Op de zijgevel van het hoekpand Nachtegaalstraat 49 (hoek met de Parkstraat) waarin nu de winkel Leuk by Cleo damesmode verkoopt, zit een oude muurreclame verborgen. Als je goed kijkt zie je de letters FIAT met een ovaal eromheen, een oud FIAT-logo. In dit pand zat vanaf de jaren 30 het autogaragebedrijf van de familie Honders, zoals te zien is op de zwartwitfoto uit het Utrechts Archief.
Oude muurreclames herstellen Fred Nuwenhuis van de Werkgroep Directe Voorzieningen zet zich in om oude muurreclames in de stad te restaureren. “We schilderen geen oude reclames na, maar herstellen muurschilderingen of restanten daarvan, soms goed verborgen onder lagen stuc of verf. Restauratie maakt de historie van de stad zichtbaar en bovendien vinden bewoners die oude reclames doorgaans leuk om te zien. We zijn al aan het uitzoeken hoe het oude logo eruitzag, met name de kleurstelling. Want als we het doen, doen we het graag goed. We zijn met de pandeigenaar in gesprek om te kijken óf en hoe we dit oude beeldmerk weer in oude glorie kunnen terugbrengen.” We gaan het volgen.
Foto: Het oude Honders garagebedrijf in 1930 met rechts op de zijgevel een deel van het FIAT-logo – Het Utrechts ArchiefDe reclame is nog te zien voor wie goed kijkt
Het Wilhelminapark is in 1896 aangelegd. Nog liefst 210 bomen die eind 19de eeuw zijn aangeplant staan nog altijd fier overeind. Parkliefhebbers Desiree van Lieshout en Hanny Sliepen hebben de wandeling ‘Rondje Oude Reuzen’ uitgezet en twintig van deze monumentale bomen in de spotlight gezet, elk met een uitgebreide beschrijving. Zo kun je niet alleen genieten van al het moois in het park, maar al lopend ook nog wat leren.
Desiree en Hanny zijn lid van Stichting Wilhelminapark die zich sinds 1992 inzet om karakter, sfeer en kwaliteit van het rijksmonument te behouden. In het park staan in totaal 600 bomen. De dikste is de Witte Esdoorn (nr 18) met een omtrek van 5,80 meter. De Baakse Populier (nr 16) die langs de oostoever staat is met afstand de hoogste én met 130 jaar ook een van de oudste. Verder zijn er reuzen met prachtige namen als Colchische Esdoorn (nr 4) , Kaukasische Vleugelnoot (nr 10) en natuurlijk de Trompetboom (nr 17), de best klinkende.
Het beste print je de plattegrond uit en download je de beschrijvingen op je telefoon. Veel wandelplezier!
Foto boven: Desiree en Hanny hebben een bomenwandeling uitgezet in het Wilheminapark – Arnoud Wolff
Het oosten van Utrecht kwam vanaf de 19de eeuw tot versnelde ontwikkeling toen de stad voorbij de stadsbuitengracht ging uitbreiden. Boerderijen en buitenverblijven in de ‘groentetuin’ van de stad maakten plaats voor woningen, nu een mix van arbeidershuisjes, (studenten)flats, statige herenhuizen en villa’s. De hovenierstraditie leeft nog wel voort in de vele tuindersverenigingen en moestuinen in Oost.
Utrecht-Oost is nu een van de tien wijken van de stad Utrecht en telt 33 duizend inwoners. Vanwege de gunstige ligging tussen de universiteit en de binnenstad wonen er 9.000 studenten in Oost, verspreid over IBB, Kwekerij, Uithof, De Sterren en de vele studentenhuizen in de wijk.
Podium Oost TV maakte een speciale uitzending over de Maliebaan. Daarin gingen gemeente, bewoners, ondernemers en politiek in gesprek over het nieuwe ontwerp van de Maliebaan en de (mogelijke) gevolgen voor Utrecht-Oost.
Zorgen bij bewoners en ondernemers In de plannen wordt de brede middenbaan exclusief domein voor fietsers en voetgangers en mogen (vracht)auto’s voortaan alleen nog op de ventwegen rijden. De stoplichten op de kruising verdwijnen. Dat leidt tot vragen als: zal een kruising zonder stoplichten voldoende doorstromen en veilig zijn? Hoeveel overlast krijgen bewoners van het extra verkeer over de ventwegen? Krijgen voetgangers en winkelend publiek meer of juist minder ruimte?
Deelnemers aan de discussie De discussie stond onder leiding van presentator Karin van den Boogaert. Zij ontving aan tafel projectleider Marieke Fleer van de gemeente Utrecht, Harrold van Barlingen (BBMO, Bewonersbelangen Maliebaan en omgeving), Ger Offringa (VVUO, Voetgangersvereniging Utrecht Oost), Edwin Hoogendoorn (Ondernemersvereniging Maliekwartier) en de raadsleden Thijs Weistra (GroenLinks), Hind Dekker (D66) en Marijn de Pachter (VVD). De fietsersbond sloeg de uitnodiging af.
Reageren vóór 15 augustus De Maliebaan speelt een cruciale rol in de bereikbaarheid, economie, sport en recreatie van héél Oost. De plannen hebben gevolgen – positief of negatief – voor iedereen. In de uitzending komt daarom ook aan de orde hoe bewoners en ondernemers vóór 15 augustus kunnen reageren op het gepresenteerde (voorlopige) ontwerp.
De zaagmolen van Kranenburg werd gebouwd in 1779 door Barend Pleyster op het erf van hofstede kranenburg, wat nu Lodewijk Napoleonbuurt heet. Het was een type stellingmolen met een onderbouw zodat ie hoog genoeg was om in de bebouwde stad voldoende wind te vangen. Via de hoge stelling (galerij) kon de molenaar de wieken bedienen. Boomstammen voor de zagerij werden in vlotten over de Kromme Rijn aangevoerd. Via een speciaal daarvoor gegraven afslag bereikte het hout de molen. Om het jaagpad langs de Kromme Rijn doorgaand te houden moest Pleyster ook een kippenbrug (voetgangersbrug met trapreden als in een kippenren) bouwen over zijn nieuwe watergang.
Restauratie niet gelukt De zagerij kwam in de problemen toen rond 1820 transporten van houtvlotten belast werden om het achterstallige onderhoud van de jaagpaden te financieren. In 1907 werd de molen definitief stopgezet. Kort tijd fungeerde het als opslagloods voor boten en kano’s. In de jaren 30, aangespoord door het Rijk, maakte de gemeente een restaurantieplan om een van de laatste windmolens in Utrecht te behouden. Helaas werd al het hout van de molen in de oorlog opgestookt en besloot de gemeente de bouwval in 1954 te slopen. De naam Kranenburgerweg en deze muurschildering herinneren nog aan de molen die duizenden boomstammen tot planken verzaagde, lang voordat de Lodewijk Napoleonbuurt werd gebouwd.
Muurschildering In 2008 schilderde Jos Peeters in opdracht van de gemeente een winters tafereel met de molen en kippenbrug op de zijgevel aan de Kozakkenweg (hoek Koningsweg). De beeldbepalende zaagmolen stond zo’n 200 meter verderop.
De zaagmolen in 1913 tegen de achtergrond van de Kromme Rijn – Het Utrechts ArchiefLuchtfoto uit 1948 kruising Oosterspoor – Koningsweg. De molen staat rechtsboven – Het Utrechts ArchiefBuurtgenoot Joost van Waert nam de zaagmolen op in zijn boek Muurkunst – foto: Arnoud Wolff
Het schoolplein van de Kohnstammschool is opgeknapt met meer groen en meer ruimte om buiten te leren. Op de officiële opening somde spreekstalmeester Philip Walkate een lange lijst op van verbeteringen: 9 nieuwe bomen en 115 meter heg geplant, 1244 stoeptegels verwijderd, waterton van 1250 liter, een groen sedumdak boven de ingang, een houten tipitent, modderkeuken en een buitenlokaal. Dat was terecht een feestje waard!
Buiten leren “De aanleiding was het kappen van een zieke boom op het plein en enorme plassen water op het schoolplein na regenbuien,” vertelt Rosemarie, voorzitter van de ouderraad en één van de aanjagers van Plein & Tuin werkgroep. “Het was duidelijk dat we een waterprobleem hadden. Met een groep ouders én kinderen hebben we samen met de school het plein aangepakt. Veel werk, want we hadden te maken met veel regels en vooral veel subsidiepotjes. Maar met vereende krachten is het gelukt! Het plein is veel groener, kinderen kunnen spelen op houten speeltoestellen en door het buitenlokaal zijn ze meer in de frisse lucht. Weer of geen weer, vies worden hoort erbij. Kinderen bewegen meer en concentreren zich beter, zo draagt het schoolplein bij aan de leerprestaties. En ook na schooltijd is dit een fijne plek om te spelen voor kinderen uit de hele buurt.”
Boris Beer Buitenlokaal Extra aandacht vandaag voor het openlucht leslokaal op de hoek van het schoolplein. Dat kreeg de naam van Boris Beer, naast Nijntje het bekendste karakter van wijlen tekenaar Dick Bruna, die zelf achter het schoolplein woonde. Weduwe Irene kwam even kijken en zag dat het goed was. Wat een prachtige dag in de Krommerijnwijk!
Foto boven: opening schoolplein door wethouder Anke Klein en Bernard de Jong van het Waterschap HDSR (beiden met tuinschaar) – Arnoud Wolff
Nieuwe naam buitenkolaalVeel groenvakken toegevoegdLijst van verbeteringen
In het nieuwe verkeersplan voor de Maliebaan zal de kruising met de Nachtegaalstraat en Burgemeester Reigerstraat worden aangepast. De gemeente wil geen auto’s meer op de brede middenbaan, dat wordt domein voor fietsers en voetgangers. Ook wil ze de stoplichten op de kruising weghalen, zodat het verkeer vanuit de winkelstraten voorrang heeft op de ventwegen. Om auto’s en fietsers veilig en vlot te laten doorstromen is voor de kruising een nieuw ontwerp gemaakt zónder voetpaden (zie bijlage).
Geen doorlopende winkelstraat? Straks moeten voetgangers met een wijde boog om de kruising heen, voor Edwin Hoogendoorn van de ondernemersvereniging Maliekwartier een bron van zorg: “Voetgangers die vanuit de Burgemeester Reigerstraat of Nachtegaalstraat de kruising naderen, moeten straks eerst 20-30 meter naar links of rechts uitwijken (precieze afstand slecht te zien op het plaatje), alvorens de Maliebaan over te kunnen steken. De winkelstraat loopt ook visueel niet door: je ziet vanuit de winkelstraten alleen fietsers en auto’s op de kruising, geen doorgaand voetpad. Mocht je toch willen oversteken, dan moet je drie drukke wegen oversteken: twee keer een ventweg (met 2 a 3x zoveel verkeer, zoals uitgerekend in het plan) plus een drukke middenbaan vol fietsers. Er zijn geen voetgangerslichten of zebra’s voorzien, en het auto- en fietsverkeer op de smalle ventwegen ter hoogte van de kruising kan druk en hectisch zijn, zeker in de spits.”
Voetpaden doortrekken “Wij zijn bang dat bezoekers en winkelend publiek de nieuwe kruising als obstakel gaan ervaren en minder van de ene winkelstraat naar de ander willen lopen. De twee winkelstraten raken daardoor meer van elkaar verwijderd, terwijl winkeliers juist meer een aaneengesloten winkelgebied met hoge verblijfswaarde willen. De Nachtegaalstraat is opgeknapt en voor het winkelend publiek is dat een enorme verbetering, vooral door de brede stoepen. De Burgemeester Reigerstraat volgt later dit jaar. Daarom verzoeken we om de voetpaden vanuit de winkelstraten rechttoe rechtaan door te trekken, met eenzelfde (stoep)hoogte en voldoende breed om voetgangers elkaar te kunnen laten passeren. Dat komt het wandel- en winkelplezier ten goede, wat weer bijdraagt aan een gezond ondernemersklimaat zonder leegstand.”
Bewoners en ondernemers uit Oost kunnen tot 15 augustus bij de gemeente reageren op de plannen. Stuur je opmerkingen, alternatieven en tips per mail naar maliebaan@utrecht.nl Uiteindelijk besluit de gemeenteraad of en hoe de plannen doorgaan.
Reacties BBMO en VVUO Eerder gaf de Voetgangersbond afdeling Oost (VVUO) al haar (scherpe) mening op de opiniepagina van het AD/UN. Zij vreest dat de autovrije middenbaan straks een vierbaans fietssnelweg wordt, onveilig en krap voor wandelaars. Ook de bewonersvereniging BBMO die al sinds 1984 opkomt voor de belangen van bewoners van de Maliebaan en zijstraten, is kritisch, met name over de verkeerstoename op de ventwegen en opstoppingen bij de kruising. Zij heeft haar zorgen samengevat in een handige Q&A.
Foto: Edwin Hoogendoorn van winkeliersvereniging Maliekwartier bij de kruising op de Maliebaan- Arnoud Wolff
De gemeente wil de Maliebaan anders inrichten. De plannen liggen nu ter inspraak op tafel. Buurtgenoten Mariëtte Graafland, Ingrid van Ulden, Maarten van Rossem en Mark Wetzels zien een kans om het park na de herinrichting nog meer het hart van Oost én de stad te laten zijn. “We dromen van een park waar je met plezier wandelt, speelt, sport, of rustig op een bankje zit en geniet van de monumentale bomen en huizen. Een fijne plek in de buurt, waar je met vrienden afspreekt of andere mensen ontmoet. Een park voor iedereen.”
Sfeervol park Ze willen daarvoor Stichting de Maliebaan oprichten die fondsen gaat werven om ideeën en initiatieven te realiseren. “Op de herinrichting en nieuwe verkeerssituatie hebben we geen invloed, daarover beslist de gemeenteraad, maar we hebben landschapsarchitect West8 wel gevraagd hoe we het park ná alle werkzaamheden een goede sfeer kunnen geven. De gemeente heeft – als eigenaar van de Maliebaan – de intentie uitgesproken om samen te werken, ook dat biedt kansen.”
Samenwerking De stichting is nog in oprichting en staat volgens de initiatiefnemers open voor suggesties en overleg, ook wat betreft de invulling van bestuursfuncties. “We nodigen iedereen die met ons van gedachten wil wisselen van harte uit. Zodra de besluitvorming over de Maliebaan is afgerond, gaan we actief op zoek naar bewoners, scholen, ondernemers, winkeliers, bewonersinitiatieven en bezoekers met een belang of betrokkenheid bij de Maliebaan. Dan kunnen we op onze website ook meer informatie en achtergrond delen. Maar we merken na al dat steeds meer mensen van de Maliebaan een echt park willen maken. We kijken dan ook uit naar samenwerking met iedereen die zich betrokken voelt bij deze prachtige plek.”
Foto: Mariëtte en Ingrid zetten zich samen met Maarten van Rossem en Mark Wetzels in om van de Maliebaan (nóg) meer een park voor iedereen te maken – Arnoud Wolff
Zonder verhalen geen buurt! Als wijkkrant weten we dat maar al te goed. Als niemand zijn ideeën, ervaringen of initiatieven met ons zou delen, dan bleef de Oostkrant een onbeschreven blad. Illustrator Brigida Almeida (ze tekende 20 jaar lang kinderprenten voor Sesamstraat) wil al die verhalen optekenen. Ze heeft daarvoor het prachtig vormgegeven Wijkboek Oost gemaakt. De bladzijden zijn nog maagdelijk wit – op één na, sinds het bezoek van de Oostkrant – want het boek gaat op reis door de wijk. Het idee is dat bewoners zélf hun buurtverhalen, anekdotes, liefdesverklaringen, ontboezemingen, grappen en grollen aan het papier toevertrouwen.
Schatkist vol verhalen Brigida ziet het Wijkboek als een schatkist: “Ik wil waardevolle verhalen verzamelen uit Oost. Geen doorwrochte, literaire epistels, maar spontane, persoonlijke ervaringen. Je mag schrijven, tekenen, iets opplakken, het maakt eigenlijk niet uit. Ik ga ook bij buurtgenoten op bezoek om, net als een strandjutter, de verhalen op te rapen. Het wijkboek zit in een rijkversierde doos om aan te geven hoe bijzonder ik al die ‘gewone’ verhalen vind. Tussen het ‘jutten’ door ligt het boek in mijn winkel/atelier op de Jan van Scorelstraat. Iedereen is daar welkom om langs te komen om erin te lezen of te schrijven.”
Oost Voor Elkaar Het Wijkboek is een initiatief van de wijkcoöperatie Oost Voor Elkaar die graag wil dat bewoners elkaar ontmoeten en samenwerken. Brigida heeft op verzoek nóg drie wijkboeken gemaakt die op meerdere plekken in Oost liggen, waaronder Podium Oost, de thuisbasis van de wijkcoöperatie. Iedere bewoner is welkom om daar iets in het Wijkboek te schrijven of te tekenen. Via de #hetwijkboekoost kun je de reis van het Wijkboek op instagram volgen.
Foto boven: Brigida Almeida voor haar winkel/atelier in de Schildersbuurt met het Wijkboek Oost op haar arm – Arnoud Wolff
