Auteursarchief: Oostkrant

Indië Monument

Op de begraafplaats St Barbara staat bij de entree een monument voor de 52 Utrechters die na de oorlog sneuvelden in Nederlands Indië en Nieuw-Guinea. Het werd op 18 december 1999 onthuld door toenmalig burgemeester Annie Brouwer. Daar ging een heftige politieke strijd aan vooraf: een clash tussen veteranen en nabestaanden die naar een herdenkingsplek zochten voor hun gesneuvelde kameraden en familieleden, versus de lokale politiek. Die laatste was intern verdeeld over wat passend zou zijn nu de misstanden tijdens de politionele acties voor het grote publiek duidelijk waren geworden.

Verhaal áchter het monument
Wijkgenoot Hans Versnel is in Batavia geboren. Zijn vader werkte voor de Engelse koopvaardij en belandde in een Jappenkamp. Na de oorlog verhuisde het gezin terug naar Nederland. Voor zijn studie belandde Hans in Utrecht Oost, waar hij nog altijd woont. Hij werkte lange tijd op het stadhuis en raakte zo – mede door zijn Indische achtergrond – in de jaren 90 nauw betrokken bij de totstandkoming van het monument. Het is de periode dat burgemeester Opstelten werd opgevolgd door Annie Brouwer. Hans publiceerde later in 2008 het naslagwerk Klappermelk & Klompen met vertellingen door veteranen. Vooral het afsluitende interview met CDA-wethouder Ernst Haitsema geeft een spannend inkijkje in de politieke strijd destijds. Een interessante lezing voor wie het verhaal áchter het monument wil weten.

Naslagwerk over het monument

Ontsnapt via een ladder

Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog, op 22 november 1944, vond op aandringen van Prins Bernhard, toen opperbevelhebber van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (BS), een vergadering van belangrijke verzetsgroepen in Midden-Nederland plaats. Locatie: de toenmalige Kamer van Koophandel (KvK) Utrecht op de hoek Maliesingel – Nachtegaalstraat. Deze verzetsgroepen zouden opgaan in de BS. Doel van de vergadering was om de steun aan hun nieuwe BS-commandant Albert Krikke expliciet te bevestigen. De leiders van de verzetsgroepen waren namelijk niet gewend om een baas boven zich te hebben.

Wonderbaarlijke ontsnapping
Door een ongelukkig toeval krijgen de Duitsers lucht van deze vergadering. Ze vallen het gebouw binnen, arresteren en mishandelen een aantal van de aanwezigen. Twee verzetsmensen weten met hulp van een ladder op wonderbaarlijke wijze te ontsnappen. De zeven anderen plus een aantal handlangers worden opgepakt en afgevoerd. Een poging van het verzet om vier van hen te bevrijden uit de Kazerne Willem III in Apeldoorn mislukt al in de verkenningsfase. Uiteindelijk vermoorden de Duitsers vier betrokkenen en sterven drie anderen in andere kampen.

Gedenksteen
In 1946 onthulde de Kamer van Koophandel een gedenksteen gemaakt door de Utrechtse beeldhouwer Pieter d’Hont (1917-1997) met de namen van zeven slachtoffers van dit drama. Vanwege verhuizingen van de instantie lag de marmeren plaat lange tijd in een depot. In 2024 werd hij opnieuw ingemetseld in de buitengevel en onder aanwezigheid van vele familieleden van de betrokken verzetsmensen op 4 mei 2024 onthuld.

Meer informatie
Buurtgenoot en historicus Niels Bokhove zocht het hele verhaal tot in detail uit. Wat gebeurde er precies die dag? Hoe wisten de Duitsers wat er op handen was? En vooral: hoe konden twee verzetsmensen na twee dagen ontsnappen ondanks dat de Duitsers het pand minutieus uitkamden? Lees meer op de speciale webpagina inclusief het persoonlijke relaas van ‘ontsnapper’ Maarten Cieremans.

Onthulling op 4 mei 2024 onder grote belangstelling. Rechts staat tegen de gevel de befaamde ladder. – Foto: Arnoud Wolff
Kamer van Koophandel eind 1945 – het Utrechts Archief
Gedenksteen van Pieter d’Hont – Foto: Arnoud Wolff

Oorlogsdrama Rosarium

Elk jaar leggen leden van het 4 en 7 mei comité ter herdenking een krans bij het monument aan de Prinses Marijkelaan, de straat tussen het Wilhelminapark en het Rosarium. Op de groene plaquette staan de namen van tien buurtgenoten die in de ochtend van 7 mei 1945 omkwamen bij het zogenoemde ‘Drama bij het Rosarium’.

Op zoek naar Anton Mussert
Nederland viert op 5 mei 1945 de bevrijding van het Duitse bezetting, maar pas op 7 mei was Utrecht aan de beurt. Luttele uren voordat de bevrijders die dag via de Berekuil de stad zouden binnenrijden, ging een groep van dertien Binnenlandse Strijdkrachten (BS) op weg naar hun meldpunt aan de Maliebaan. Ze kwamen langs het huis van NSB-leider Mussert. Die woonde aan wat sinds 1954 de Prinses Marijkelaan heet, maar tijdens de bezetting de naam Nassaulaan droeg, net zoals het Wilhelminapark tijdelijk Nassaupark heette.

Bloederig slagveld
De mannen hadden zich verzameld bij de drogisterij De Zwijger van Wim Thies op de Willem de Zwijgerstraat, tevens een illegaal wapendepot van het verzet. Via de Stadhouderslaan liepen ze richting het Rosarium. Blauwe overall, oranje-blauwe armband, helm op en pistool in de hand. Plots klonk een geweerschot en begonnen Duitse soldaten vanuit het park gericht te schieten op de groep BS’ers. Ook het luchtafweergeschut op St Barbara begint te vuren (kogelgaten van de afzwaaiers zitten nog in de gevel van Stolberglaan nr 19). Tien mannen overleden ter plekke, twee wisten te ontkomen. Eén had geluk: hij was onderweg achterop geraakt en ontsprong de dans. Zo werd de omgeving rond het Rosarium luttele uren vóór de daadwerkelijke bevrijding een bloederig slagveld met fatale afloop voor tien buurtgenoten.

Wat er precies gebeurde op deze donkere dag in Oost? Bekijk de reconstructievideo of lees de speech (2024) van 4 en 7 mei comité voorzitter Youri van Dorssen.

Locatie: oorlogsmonument Rosarium

Een groep Binnenlandse Strijdkrachten voor het huis Hendrik de Keizerstraat 45, daags voor de schietpartij bij het Rosarium. Daarbij kwamen 10 van hen om het leven – Het Utrechts Archief

De wijkagent

Oost heeft meerdere (samenwerkende) wijkagenten, elk met speciale aandacht voor een of meerdere buurten. Zo heeft Olga Klein Gotink de Schildersbuurt onder haar hoede en waakt Rene Rogier over Oudwijk en Buiten Wittevrouwen. Wil je (on)veiligheid of overlast in je buurt of straat bespreken, of even kennis maken met Olga of Rene? Kom naar een van de spreekuren in Podium Oost of Brasserie van Ostade.

Camerabeelden
De wijkagenten krijgen veel vragen over het delen van camerabeelden, bijvoorbeeld uit deurbellen en gevelcamera’s. Rene Rogier: “Die beelden ontvangen we graag! Het makkelijkste is om 0900-8844 te bellen. Zeg dat er beelden zijn en wat er opstaat. Dan delen we een nummer of mailadres om beelden te delen. Of ik kom bij je thuis de beelden bekijken, bijvoorbeeld als de bestanden te groot zijn of als het lastig is om beelden uit het systeem te halen. Beelden kunnen we vaak ook gebruiken om misdaden die later gepleegd worden op te lossen. We weten dan patronen in gedrag of profielen van mogelijke daders.”

Bel 112 (spoed) bij:
– gevaar, gewonden of brand
– diefstal, beroving of overval
– inbraak, woning of auto
– mishandeling, geweld of vechtpartij
– drugshandel
– gaslucht

Bel 0900 8844 (geen spoed) bij:
– getuige geweest van een misdrijf
– overlast (jongeren, drugs of geluid)
– verdachte winkel of (bedrijfs)activiteit

Bel 0800 7000 (Misdaad Anoniem):
Telefoonnummer om criminaliteit anoniem te melden.
Kan ook via www.meldmisdaadanoniem.nl

Bel 0800 2000 (Veilig Thuis):
Als je vermoeden hebt van huiselijk geweld of mishandeling, of je zorgen maakt over iemand. Kan ook anoniem via www.samen-veilig.nl

Bel 14 030 (Gemeente Utrecht) in geval van:
– plekken met veel jongerenoverlast
– vernieling, vervuiling en afval
– onveilige verkeerssituatie

De wijkagenten Olga Klein Gotink en Rene Rogier – foto: Arnoud Wolff

Speelplek Rijnsweerd

Het kindvriendelijke Rijnsweerd is één grote speelplek vol (klim)bomen, grasveldjes en spannende sluip-door-kruip-door gangetjes. Met centraal een ruim schoolplein van de Daltonschool om bijvoorbeeld te voetballen. Toch ontbrak nog een veilige, overzichtelijke speelplek voor kinderen tot 12 jaar. Door inzet van de bewoners Merel van Doorn en Wenneke Bombeld hebben de allerjongsten (en hun ouders) sinds deze zomer een eigen speelparadijs langs de Weg tot de Wetenschap.

Kinderen kozen zelf de toestellen
Wat gelijk opvalt: de toestellen zijn gemaakt van hout. Een bewuste keuze, volgens de initiatiefnemers Merel en Wenneke. “We hebben veel overlegd met de gemeente, ook over de materialen. We zochten aansluiting bij de organische, natuurlijke vormen die je veel ziet in onze buurt. Het is ook een mooie plek, zo onder de bomen en naast het grasveld. Rondom is wel een hek geplaatst, omdat we dicht op het nieuwe fietspad en de drukke Weg tot Wetenschap zitten.”

Nieuwe vriendschappen
De kinderen mochten zelf kiezen welke toestellen ze wilden. Het duikelrek en de mandschommel bleken de grote favorieten, maar ook de wiebelbrug is populair. “Je kunt er lekker op wiebelen en zelf spelletjes bedenken”, vertelt een enthousiaste Lauren, voordat ze weer wegrent om met haar vriendinnen in de schommelmand te springen. “De speelplek is nog nieuw, maar we zien nu al dat het spelen verbindt”, zeggen beide ouders. “Kinderen komen uit alle delen van de buurt, dat is leuk om te zien, er ontstaan snel nieuwe vriendschappen. Ook ouders leren elkaar hier kennen, zo’n speelplek krijgt echt een buurtfunctie. We willen er daarom ook verantwoord mee omgaan. Met de kinderen is afgesproken dat ze de speelplek zelf schoonhouden. Van de wijkadviseur hebben ze daarom handige afvalknijpers gekregen.”

De Eerste Stap
De aanvraag voor de speelplek is drie jaar geleden ingediend, corona en lokale verkiezingen zorgden echter voor vertraging. “Maar het contact met de gemeente verliep al die tijd prettig, de wijkadviseur dacht echt mee. Ze deed een zogenaamde buurtscan en daaruit bleek ook dat er hier te weinig speelplekken waren. De aanlegkosten zijn betaald uit het Initiatievenfonds Oost. De enige voorwaarde was voldoende draagvlak in de buurt. De precieze locatie is dan ook bepaald in overleg met de direct aanwonenden én kunstenaar Helma Rens, ontwerper van het grote rode kunstwerk bij de ingang van de Wim Sonneveldlaan. Het heet ‘De Eerste Stap’, gemaakt in 1988, maar de naam past grappig genoeg goed bij deze jonge speelplek.”

Initiatiefnemers Wenneke Bombeld en Merel van Doorn met kinderen in de nieuwe speelplek Rijnsweerd. In de achtergrond het rode kunstwerk ‘De Eerste Stap’ – foto: Arnoud Wolff

Speelplek Sterrenzicht

Wijkwethouder Eva Oosters opende vandaag de opgeknapte speelplek bij buurthuis Sterrenzicht. Blikvanger is een wit speelhuisje met rood dak, een ontwerp van kunstenaar Monique Broekman. Het verwijst naar de tijd dat Sterrenwijk nog bestond uit witte noodwoningen (met rode daken), in de volksmond het Witte Dorp genoemd. Het speelhuisje is onderdeel van het project ‘Kunst voor Sterrenwijk‘.

Oude filmbeelden
Op het speelhuisje zijn beelden van interieurs gefreesd die in een archieffilm over de sloop en nieuwbouw van Sterrenwijk zijn te zien. Ze geven een inkijkje in het leven in ’t oude ‘Wijk’. De film staat hieronder.

Wijkwethouder Eva Oosters en kunstenaar Monique Broekman (met bloemen) tussen de kinderen van Sterrenwijk – Arnoud Wolff
Het ‘Witte Dorp’ in 1975, vlak voor de sloop – Het Utrechts Archief
Unieke filmbeelden nieuwbouw Sterrenwijk eind jaren 70 – Het Utrechts Archief

Speelplek Bloemstraat

De Speelplek op de hoek van de Bloemstraat en Kweekstraat in Oudwijk ziet er weer tiptop uit. Op initiatief van ouders is de ondergrond vernieuwd, zijn enkele toestellen opgeknapt en nieuwe geplaatst. Tot groot plezier van de kinderen én ouders in de buurt.

Eekhoornnest en trampoline
De initiatiefnemers Nynke, Tara, Marleen en Els laten trots het resultaat zien van alle inspanningen: “De vieze donkere rubbertegels zijn vervangen door kunstgras. Met bloemetjespatroon hè, want dit is wél de Bloemstraat”, zeggen ze lachend. “Omdat niet alle speeltoestellen waren afgeschreven, kon de gemeente niet alles vervangen. De oude schommel en duikelrek kregen wel een (groen) likje verf. Nieuw zijn een eekhoornnest, speelhuisje en ingegraven trampoline. We hebben met de buurt zelf het hekwerk rondom de speeltuin opnieuw geverfd. Het ziet er allemaal weer fris en fruitig uit. We kregen ook een nieuwe picknicktafel en een bankje, dus ouders en oudere buurtbewoners kunnen hier lekker in het zonnetje zitten.”

Buurt in actie
Om een speelplek op te knappen moet je als buurt wel in actie komen. “We hebben 90 handtekeningen opgehaald en met bewoners uitvoerig overlegd. Toen hebben we via het gemeentelijke initiatievenfonds een aanvraag ingediend. De gemeente heeft het opgepakt en betaald. Dat we zelf ook de handen uit de mouwen hebben gestoken, droeg wel bij aan het enthousiasme van de gemeente. En heel aardig, het initiatievenfonds heeft zelfs de partytent voor deze feestelijke openingsdag betaald.”

Foto: initiatiefnemers en kinderen bij het nieuwe speeltoestel – Arnoud Wolff

Speeltuin De Bloesem

“Voetballen, klimmen en hutten bouwen”, schreeuwen Goos, Pien en Pieter door elkaar heen op de vraag wat ze het liefste doen. Ze spelen graag in Speeltuin de Bloesem in Oudwijk, die al sinds 1937 bestaat. “Ik ben hier bijna elke dag”, zegt Goos enthousiast.

Hutten bouwen
Ook Pieter komt hier vaak, met de BSO, net als Pien. Hij vindt bouwen het leukst. “We krijgen hier een gereedschapskist met spijkers, hamers en een zaag om van pallets een hut te maken. “Elke keer een nieuwe hut, want de oude wordt weer afgebroken. Pien: “Als we tegen de boom aanbouwen, is het bijna een boomhut!” Goos: “Soms sla je met de hamer mis op je duim, dat doet pijn.”

Liever voetballen
Pieter is de fanatiekste huttenbouwer. “Er zijn oudere kinderen die nóg betere hutten bouwen. Dat zijn onze huttenaartsvijanden. Ik zou graag échte stenen, verf en touw krijgen om nóg beter te kunnen bouwen.” Goos voetbalt eigenlijk liever: “Pieter en ik hebben samen een keer doelen getimmerd, een win-win, want ik wilde voetballen en hij bouwen.”

Foto: Michael Kars

Speelplek Piet Heinhof

Een fijne en veilige speelplek voor kinderen, dat was de wens van bewoners in het buurtje rondom de Piet Heinstraat. Met de renovatie van de verwaarloosde Piet Heinhof ging die wens in vervulling.

Toen Hanneke Masselink-Duits zeventien jaar geleden in de Piet Heinstraat kwam wonen, een zijstraatje van de Abstederdijk, stonden er basketbalpalen op het hofje. “Vanwege overlast door hangjongeren werd het hofje afgesloten”, vertelt ze. “Later werd het dankzij een buurtinitiatief ingericht als speelplek. Echt tot leven kwam het pas tijdens de coronapandemie, toen we meer thuis waren.”

Nieuw speeltoestel
De speelplek kon echter wel een opknapbeurt gebruiken. Samen met haar buurtgenoten Rian Meddens en Marleen van Haren maakte Hanneke een plan om het hofje aantrekkelijker te maken. Ze deden een aanvraag bij het initiatievenfonds van de gemeente, en begin dit jaar was het zo ver. Er kwam een nieuw speeltoestel en klimplanten langs de hekken. De rubberen tegels maakten plaats voor gras. De schommels en de picknicktafels bleven, net als de kleurrijke muurschildering.

Hanneke dook ook in de historie van het hofje. “In de vorige eeuw was dit een schoolplein van een jongensschool. De Piet Heinhof was dus oorspronkelijk al een speelplek. Heel fijn dat het opgeknapt is en kinderen hier weer lekker kunnen spelen.”

Kinderen op het nieuwe speeltoestel met op het bankje Hanneke en Rian – foto: Mirjam Bedaf

Regentesseschool

Het openbare schoolplein van de Nieuwe Regentesseschool aan de Kerkstraat is geheel vernieuwd. Steen en tegels maakten plaats voor groen en houten speeltoestellen. Leerlingen mochten meehelpen bij het ontwerpen en aanleggen van het plein.

Onder het bladerdak van de eeuwenoude plataankijkt leerkracht Janneke Bakker tevreden toe hoe kinderen klauteren op het stoere klimtoestel en druk in de weer zijn met de waterpomp in de nieuwe wadi (regenopvang). “Bewegen is goed voor de motoriek, en lekker buitenspelen komt ook de leerprestaties in de klas ten goede.”

Meer speeluitdaging
Toen het oude speeltoestel werd afgekeurd en zelfs de wipkip afbrak, zag de school de kans schoon om het matig onderhouden plein grondig op de schop te nemen. “In plaats van al die grijze tegels, wilden we meer groen en biodiversiteit, meer schaduw in de hete zomers, minder herrie, minder plassen na hoosbuien en vooral méér speeluitdaging voor de kinderen. Het vergde veel overleg met de buurt, subsidiegevers en de gemeente, maar het resultaat is geweldig!”

Handen uit de mouwen
Leerlingen mochten mee ontwerpen: groepen 1 en 2 dachten na over de zandbak, 3 en 4 bedachten de wadi met waterpomp en 5 t/m 8 tekenden de klim- en speeltoestellen. Na overleg met het onderwijsteam en de buurt, gingen de professionele ontwerper en bouwer met alle ideeën aan de slag. Duurzaamheid stond daarbij voorop volgens Janneke: “We hebben alle materialen hergebruikt. Zo is het amfitheater voor buitenles opgetrokken uit de oude pleintegels. De leerlingen hebben ook geholpen met het sjouwen van materialen en het planten van bollen en struiken. Het voelt als hún plein.”

Plein voor de buurt
“We zien nu veel meer kinderen, ook uit de buurt, die hier na schooltijd spelen. We vinden het leuk als ook omwonenden hier in de zomer komen genieten van de zon, of juist van de koelte onder de plataan. We hebben een écht buurtplein willen maken.”

Foto: Michael Kars