In de Tweede Wereldoorlog jaagde de spijkerharde Sicherheitsdienst (SD) op verzetsmensen en politieke tegenstanders van nazi-Duitsland. De SD ging letterlijk over lijken, berucht was de kelder annex martelkamer onder haar kantoor op Maliebaan 74. Eén verzetsstrijder kregen ze al die jaren maar niet te pakken, ene Dr. Max, leider van het Utrechtse en landelijk verzet, o.a. organisator van de grote spoorwegstaking in 1944 en verspreider van verzetskrant Vrij Nederland. Pas tegen het einde van de oorlog viel het kwartje: Dr. Max bleek al die jaren pal naast de SD te wonen, op Maliebaan 72Bis. Ze heette Marie Anne Tellegen, tot groot ongeloof van de SD, want … kon een prominente, succesvolle verzetsleider ook een vrouw zijn??? Hun buurvrouw bovendien? De letters M en A verwezen naar haar voornaam, de X stond voor ‘onbekend’. Dr. Max, de grote onbekende, in ieder geval voor de bezetter.
Bloemenmonument
Sinds vrijdag 22 november heeft Marie Anne Tellegen op de Maliebaan een bloemenmonument, net als de Utrechtse verzetsstrijders Trui van Lier in het Wilhelminapark en Truus van Lier bij de Singel. Wethouder Eva Oosters stopte daarvoor samen met een familielid van de verzetsleider 2.700 ecologische bollen (Narcissus Yetfire, geel met oranje kroon) in de groenstrook tegenover Maliebaan 72Bis, de oude woning van Dr. Max. Elk voorjaar zal de verzetsnaam als eerbetoon opbloeien. De wethouder onthulde ook een infobord als onderdeel van het bloemenmonument.
Initiatiefnemer en wijkbewoner Anneke Ellerbroek kondigde aan dat Podium Oost volgend jaar ook een thema-weekend organiseert ‘Vrouwen in Verzet’ met aansluitende een fietstocht langs de belangrijkste aan het thema gelieerde verzetsplekken in Oost.
Wie was Dr. Max?
Marie Anne Tellegen (1893 – 1976) woonde in een bovenwoning aan de Maliebaan. Ze was de rechterhand van burgemeester Van Pelkwijk. Toen die in 1942 door de bezetter gedwongen werd om af te treden, hield ook zij het voor gezien. Ze was een uitmuntend regelaar en netwerker en werd de onderburgemeester van Utrecht genoemd. Van die kwaliteiten profiteerde het verzet, zowel lokaal als landelijk. Zo zorgde ze voor papier en inkt voor de illegale drukkerij van Vrij Nederland aan de Maliebaan, en regelde ze ook de verspreiding van deze illegale verzetskrant, een zeer riskante job. In 1944 zette ze een landelijk, klandestien netwerk op om 30.000 stakende spoorarbeiders en hun gezinnen van geld, bonnen en voedsel te voorzien. Dat ze voor een verzetsstrijder op de gevaarlijkste plek denkbaar woonde, pal naast de beruchte Sicherheitsdienst, zag ze juist als voordeel: “Hoe dichter bij de vijand, hoe veiliger.” Na de oorlog werden haar inzet, grote moed en leiderschap beloond met de belangrijke functie directeur van het Kabinet der Koningin, eerst voor Wilhelmina, later voor Juliana.
Toespraak en documentaire
Voorafgaand aan de onthulling van het bloemenmonument sprak historicus Ad van Liempt uitgebreid over Marie Anne Tellegen en welke rol zij speelde in de vrouwen emancipatie voor, tijdens en na de oorlog. Lees hier zijn toespraak.
Bekijk ook de documentaire over Dr. Max.
